Siyaset, İktisat ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA), Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın resmi temaslar için Çin’de bulunduğu devirde “Türkiye-Çin Ekonomik Bağlantıları Raporu”nu yayımladı.
SETA’dan yapılan açıklamada, raporun Şerif Dilek, Büşra Zeynep Özdemir ve Deniz İstikbal tarafından kaleme alındığı aktarıldı.
Raporda Çin’in son kırk yıllık süreçte yakalamış olduğu ekonomik muvaffakiyet öyküsü ve Ankara-Pekin ticari bağlarından yola çıkılarak Türkiye’nin odaklanması gereken stratejilerin masaya yatırıldığı kaydedildi.
Mevcut konjonktürde cereyan eden ticaret savaşlarının ve yeni iş birliği imkanlarının da incelendiği raporda, “İkinci Dünya Savaşı sonrasında işgallerin sona erdirilmesi ve iç karışıklıkların son bulmasının akabinde sosyalist bir idare modeli benimseyen Çin yaklaşık otuz yıl boyunca kendisini dünya iktisadından izole etmiştir. Deng Şiaoping ile 1970’lerin sonunda başlayan ıslahat hareketleri ülkenin dışa açılma sürecinin başlangıcı olmuştur. Bu süreçte ıslahatların sabırlı ve kademeli bir biçimde muvaffakiyetle sürdürülmesi ülkenin global siyaset ve ekonomiyi etkileyebilen kıymetli bir güç haline gelmesini sağlamıştır. Bir manada geçmişte kapalı iktisadıyla ziraî üretime dayanan ve yoksul bir ülke olan Çin bugün ülkeler ortası fiyat farklılıkları dikkate alındığında dünyanın en büyük ekonomisidir.” denildi.
Raporda Çin’in 1971’de Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) daimi üyesi olması ve 1980’lerden itibaren hayata geçirdiği ekonomik ıslahatların global çapta tartısının artmasında tesirli olduğunu aktarılarak, şu tespitlerde bulunuldu:
“Özellikle global ekonomik alanda yükseldiği pozisyonu ve elde ettiği rekabet gücü prestijiyle gelişmiş ülkeler tarafından tehdit, gelişmekte olan ülkeler açısından da bir fırsat kapısı olarak görülerek yakından takip edilmektedir. Buna ek olarak bugün dünya iktisadının tartışmasız en kıymetli aktörlerinden biri olan Çin’in ulusal hasılasının 1978’de 150 milyar dolardan 2018’de 13,1 trilyon dolar düzeyine ve kişi başına düşen gelir de birebir devirde 310 dolardan 9 bin 400 doların üzerine çıktı. Çin’in gerçekleştirdiği ekonomik muvaffakiyet öyküsünün gerisinde birçok kıymetli faktör bulunuyor. Çin’in reformist kimliği, ucuz iş gücü piyasası, düşük maliyetler, ihracata dayalı ekonomik büyüme modeli, bölgesel ve global pazarlarla ekonomik ahenk ve devlet idaresinin iktisada verdiği ehemmiyet ve 2013’te Çin Komünist Partisi kongresinde alınan kararlar ışığında reformist kimliği devlet merkezli olmaktan çıkaran ve piyasa iktisadını daha fazla ön plana alan adımlar atılacağını vurgulayan Çin’in değişen global ekonomik sisteme ahenk konusunda başarılı bir profil ortaya koymuştur.”
2013’te Devlet Lideri Şi Jinping tarafından dünya kamuoyuyla paylaşılan bu dönüşüm sürecinde Ankara-Pekin ekonomik bağlantılarının hem bölgesel hem de global olarak tahlil edilmesinin hem Türkiye’nin ekonomik potansiyeli hem de Çin’in yatırım atılımları açısından değer taşıdığı belirtilen raporda, şunlar kaydedildi:
“Çin’in 2005-2018 ortasında 1,94 trilyon dolar yurt dışına yatırım gerçekleştirdiği göz önüne alındığında Türkiye üzere ülkelerin potansiyeli daha fazla kıymet kazanmaktadır. Yeniden birebir devirde Çin toplam 15 milyar dolara yakın bir ölçüde Türkiye’ye yatırım gerçekleştirmiştir. Bu bakımdan Nesil ve Yol Teşebbüsü Türkiye’nin kalkınma finansmanını sağlama noktasında kıymetli fırsatlar sunmaktadır. Büyük altyapı ve güç yatırımlarında dünya genelinde öne çıkan Çin, Türkiye açısından değerli bir finansör olarak kıymetlendirilebilir. Ayrıyeten Çin’in son periyotta yaşanan ekonomik ve siyasi gelişmeler ışığında bölgesel ve global iş birliği iştiraklerini genişletme uğraşları değişen dünya nizamında Ankara-Pekin bağlarını daha özel ve kıymetli bir pozisyona getirmektedir. Lakin ikili ticarette bugüne kadar Türkiye aleyhine oluşan dış ticaret açığının bu biçimde devam etmesi mümkün değildir. Çin ile kurulacak alakaların daha titiz ve derinlemesine çalışılması bu açıdan değer taşımaktadır.”
Çalışmada ayrıyeten ticaret savaşlarının her geçen gün daha fazla sertleştiği bir ortamda iki ülkenin iş birliği içerisinde çalışmasının hem bölgesel hem de global arenada yeni ittifak teşebbüslerine örnek olması bakımından kıymet arz ettiği; BRICS, Avrasya İktisat Birliği ve Şangay İşbirliği Örgütü üzere oluşumların güçlendiği günümüz global ekonomik nizamında ABD’nin benimsediği tek taraflı, şımarık ve dayatmacı halin Çin üzere Türkiye’yi de yeni ittifak sistemlerinin içine gerçek kaçınılmaz bir biçimde yönlendirdiği vurgulandı.
Yeni iş alanları oluşturarak istihdamı artırıcı tesir oluşturması, “know how” edinilmesine katkı sağlaması, sahip olunan coğrafik özellikler ve yer altı kaynakları doğrultusunda farklı bölgelerde yapılacak yatırımların bölgesel kalkınmayı desteklemesinin Türkiye’nin güçten teknolojiye birçok alanda dışa bağımlılığını azaltmasını sağlayacağına dikkati çekilen tahlilde “Çin-Türkiye alakaları çerçevesinde ülkemize yapılacak yatırımlar bilhassa Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü’nün kazan-kazan unsuruna hizmet etmiş olacaktır. Uzun yıllardır Çin’de biriken yüksek seviyeli döviz ve yatırım kapasitesiyle birlikte ülkenin yabancı yatırımlara verdiği kıymet düşünüldüğünde Türkiye’nin gereksinim duyduğu yatırım ve finansmana Çin’in yanıt verebileceği düşünülmektedir. Bu noktada Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü’nün Türkiye için değeri daha da artmaktadır. Teşebbüs kapsamında gerçekleştirilen ulaşım, lojistik, güç, altyapı ve daha birçok alandaki yatırımlar bir manada Türkiye’nin gereksinimleriyle aşikâr ölçüde örtüşmektedir.” tespitlerinde bulunuldu.
Raporun tam metnine SETA’nın web sitesi www.setav.org adresinden ulaşılabiliyor.
Kaynak: AA
