Yapay zeka teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ile otonom araçlar, konuşma tanıma ile sanal asistanlar (Alexa, cortana, siri,) üzere birçok teknoloji artık günlük hayatımızın bir kesimi. YAK Avukatlık Ortağı Hande Yayla Oğuzülgen Avrupa Kurulunda bahisle ilgili yakın tarihte alınan kararları türel olarak pahalandırıyor.
2022 yılının ikinci yarısında yaşanan en büyük gelişmelerden biri kendi varlığının şuurunda olan ve interaksiyon içerisinde olduğu bireylerin his ve niyetlerini anlayabilen birinci self-aware yapay zekâ prototipinin geliştirildiğinin açıklanması oldu.
Sağlık, bankacılık, pazarlama, lojistik, ulaşım ve cümbüş dalı üzere birçok alanda etkin olarak kullanılan, topladığı bilgi ve edindiği tecrübeler aracılığıyla kendi kendini eğiten yapay zekâ (self-taught AI) hayatı kolaylaştırmakla birlikte, ortaya çıkardığı problemlerin da tahliline ait düzenleme yapma mecburiliği getirmiştir.
Verilerin dijital ortamlarda toplandığı, şoförsüz taksilerin yolcu taşıyıp, dronların ve küçük otomobillerin paket servisi yaptığı günümüz dünyasında ortaya çıkan ve çıkacak olan sorunların hukukî olarak nasıl giderilebileceği konusunda çalışmaların sürat kazandığı söylenebilir. Avrupa Komitesi yapay zekâya ait hukuk kurallarının mevcut sisteme uyarlanabilmesi ve yeni hukuk kurallarının oluşturulması ismine önemli adımlar atmakta.
Eylül sonunda yayımlanan Yapay Zekâ Sorumluluk Direktifi ziyan görenlerin karşılaştığı kanıtsal manilerin azaltılmasını amaçlıyor. Direktif, bu doğrultuda temel olarak yapay zekâ geliştiricileri, sağlayıcıları ve kullanıcılarına karşı “nedensellik varsayımı”nın kullanılmasını ve “ilgili delile ulaşabilme” hakkını tanıyan bir düzenleme olarak karşımıza çıkmakta.
Mevcut AB düzenlemelerinde kusura dayalı sorumluluk hallerinde ziyana uğrayan kişi ortaya çıkan ziyanı ve ziyana sebep olan ihmal yahut kusuru ayrıntılı bir biçimde anlatmakla yükümlü olup bu ikisi ortasındaki ilişkiyi açık bir halde ispat etmesi gerekmektedir. Direktif uyarınca ise kusuru yahut ihmali bulunan tarafın ortaya çıkan ziyanla ilgili olan bir tüzel düzenlemeye ters hareket ettiğinin ve zararın bu hareketin mümkün bir sonucu olduğunun gösterilmesi halinde; zararın “geliştirici, kullanıcı ve/veya sağlayıcı tarafından ilgili düzenlemelere uygun hareket etmemekten kaynaklandığı” varsayımı mahkemece kabul edilecektir.
Diğer bir deyişle, sorumluluğun yapay zekâ geliştiricileri, kullanıcı ve sağlayıcılarına yüklenebilmesi kelam konusu olabilecek. Kusuru yahut ihmali bulunan tarafın bu durumda kabul edilen olgunun aksini daha somut kanıtlarla ispat etmesi gerekecektir.
Yapay Zeka Kanun Tasarısı ile sunulan düzenlemelerin temel olarak üye devletler özelinde uygulanması öngörülüp, Avrupa Birliği nezdindeki “Avrupa Yapay Zeka Kurulu” aracılığı ile üye devletler ile ahenk sağlama sürecinin oluşturulması da amaçlanmaktadır.
Bir madalyonun iki yüzü olarak tanımlanan Direktif ve Tasarı düzenlemelerinde, temel olarak önleyici güvenlik tedbirlerine ait adımlar Tasarı ile atılırken, Direktif ziyana uğrayanların tesirli bir formda uğradıkları zararın tazmin edilmesine imkan tanımaktadır.
Bahsettiğimiz üzere Direktif sırf hukuk sistemin yapay zekaya adapte edilme sürecinin bir modülü. Düzenlemelerin uygulamaya konulmasıyla birlikte hissedilen eksiklikler ışığında ortaya çıkacak olan kuralların daha stabil bir hukuksal süreci de beraberinde getireceği iddia edilmektedir.
