Dönmez, TBMM Plan ve Bütçe Kurulunda, bakanlığının 2023 yılı bütçesi üzerindeki görüşmelerde milletvekillerinin soru ve tenkitlerini yanıtladı.
Dünyada güç dalının pandemi sonrası toparlanma sürecinde olduğuna ve fiyatlarda artışlar yaşandığına işaret eden Dönmez, yükselen güç fiyatlarını alınan önlemlerle vatandaşa en az oranda aktaran ülkelerden birinin Türkiye olduğunu kaydetti.
Dönmez, doğal gazda yüzde 75 sübvansiyon yapıldığını aktararak, “Ekim ayı itibariyle Avrupa’daki başkentlerde kullanılan doğalgazın hane halkı bazında fiyatlarını sizlerle de paylaşmak istiyorum: Hollanda’da bir metreküp gaza bugün 81 lira 25 kuruş, İtalya’da 58 lira 24 kuruş, Almanya’da 41 lira 42 kuruş ödeniyor. Komşumuz Bulgaristan 31 liraya ödüyor. AB üyesi olmayan ülkeleri dikkate aldığımızda 5 lira 72 kuruş ile her şey dahil Avrupa’nın en ucuz doğal gaz kullanan ülkesi durumundayız.” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’nin 200 kilovatsaatlik bir elektrik tüketimi için taban fiyatın yüzde 5,4’üne denk geldiğini aktaran Dönmez, doğal gazda ise aylık 100 metreküp tüketim için bu oranın yüzde 8,8 olduğunu söyledi.
Dönmez, doğalgaz fiyatları artınca ikame eser olarak kömür fiyatlarının da dünyada önemli oranda arttığını belirterek, geçen yıl değerli bir müdahalede bulunarak ucuz kaynaklardan üretilen elektriğin bilhassa hane halkına, çiftçiye ve esnafa yansıtılması için bir kararın mecliste kabul edilerek uygulanmaya başlandığını söz etti.
Söz konusu karara ait değerlendirmede bulunan Bakan Dönmez, “Dedik ki siz piyasada oluşan özgür fiyatlardan satmayacaksınız. Ziyan da etmeyeceksiniz. Makul bir fiyatta sınırlama yapacağız. Bu fiyattan elektriği sizden alıp biz abone kümesine bunu aktaracağız dedik. Ve o sayede önemli bir rahatlama sağlamış olduk.” diye konuştu.
Dönmez, Milletvekillerinin bu takviyelerin nereden karşılandığı sorusuna yönelik, ulusal bütçe içerisinden yapıldığının altını çizerek, şöyle devam etti:
Ama burada siyasi karar oluşmadan bu kurum ve kuruluşlar ziyanına satış yapmak hak ve yetkisine sahip değil. Cumhurbaşkanı kararı ile maliyet altına satma müsaadesi verilmezse bu şirketler doğal olarak alış yahut üretim maliyeti neyse en fazla iş maliyetine satar. Maliyetin altında satamaz. Bu yetkiyi Cumhurbaşkanımız kullandı ve hazinemizden de ödenek aktarmak suretiyle de bu takviye verilmiş olacak.
Petrol ve doğalgazın stratejik emtialar olduğuna dikkati çeken Dönmez, “Türkiye akıllı dış siyasetle her iki tarafla diyalog içinde olarak istikrarlı siyasetle sıkıntıları yaşamadan atlatıyoruz. Besinde da tahıl koridoruyla riskleri minimize ettik. Dünyanın bir çok ülkesine aracılık ettik. Ayrıyeten, dünyada bir çok ülke doğalgaz ve elektrik talebinde bulunuyor.” diye konuştu.
Dönmez, doğalgaz gereksiniminin karşılanması için sıvılaştırılmış doğalgaza (LNG) yönelim olduğuna değinerek, “Yüzde 20 LNG alıyoruz. Uzun dönmeli kontratlarda dert yok. Ekonomik toparlanma sürecinde gaz talebini karşılamak için LNG terminalleri sayesinde esnekliğimiz var, oraya yöneldik.” tabirlerini kullandı.
‘Hane halkının bütün doğalgaz muhtaçlığı Karadeniz gazından karşılanacak’
Karadeniz’de keşfedilen doğalgazın gelecek yılın birinci çeyreğinde mart üzere sisteme verileceğini belirten Dönmez, şöyle devam etti:
İlk farzda üretim on milyon metreküp olacak. Dört yıl içerisinde azamî faz devrine çıkartacağız, kırk milyon metreküpe. On milyon metreküp günlük gazın yıllık karşılığı üç buçuk dört milyar metreküp eder. Bu da konutlarda mutfakta ve sıcak suda kullanılan gazı karşılayacak. Ancak dört yıl sonra biz üretimi dört kat arttıracağız. O vakit da konutlarda kullanılan gazın tamamını buradan elde edeceğiz. Kâfi mi? Yetmez. Yani gereksinimimizin üçte birini toplamda karşılayacağız. Ancak komşu alanlarda arama faaliyetlerimiz devam ediyor. Olumlu haberler geliyor. Bu husus değerlendirmeler bittikten sonra da somut keşif yakalarsak bu bilgiyi paylaşmış olacağız.
Dönmez, yılda 3-4 milyon kişinin elektriğinin kesildiği tezlerinin gerçeği yansıtmadığına değinerek, şunları kaydetti:
Bu şu demektir. Her on bireyden birisinin elektriği kesik olması lazım. Düşünün on haneli bir apartmanda oturuyorsanız bir tane vatandaşın elektriği kesik. Bu türlü bir durum yok. En son şimdiki bilgileri söyleyeyim. Ağustos 2022’ye ait Türkiye genelinde elektriği kesik olan abone sayısı hane halkı ve ticarethane dahil 209 bin 174. Pekala ne kadar sayaç var? 48 milyon sayaçtan bahsediyoruz. Bu oran binde dört. Doğal gaza gelince yeniden tıpkı tarihte, 86 bin 504 abonenin borç hasebiyle gazı kesilmiş. Toplam 19,1 milyon doğal gaz abonesine oranladığımızda buradaki sayı da binde beş.
Her bin bireyden dördünde ya da beşinde borcundan ötürü kesilme var. Kesinti uygulanan abonelerin üçte ikisinin elektriği birebir gün içerisinde de açılıyor. Belirli ki vatandaş unutmuş, yatıramamış ya da bazen işte biz de otomatik ödeme veriyoruz bankalara. Bankada bir sorun yaşanıyor, ödemeler intikal etmiyor. Tekrar beşte dördü de elektriği bir hafta içerisinde de bağlanıyor. Yani elektriği kesik olma mühleti de son derece hudutlu. Bir öteki mevzu da köyde, yaylada konutu olanlar var. Yazın oradan geliyor, kışlık meskenine, oraya fatura gidiyor, faturayla ilgili bir bilgisi yok. Otomatikman güç kesiliyor, bizim kayıtlarımızda elektrik kesik ilgisi var. Orada aslında kimse yaşamıyor.”
‘Küçük nükleer santraller için görüşme yapılıyor’
Dönmez, nükleer santral için teknolojiyi geliştiren tüm ülkelerle ve şirketlerle görüşüldüğüne işaret ederek, “Biz biliyorsunuz Japonya’yla da bir muahede yapmıştık, 2013 yılında. Japonya ve Fransa iştirakiyle yapılacaktı. Onlar çalışmalarını tamamlayınca fiyatlarını revize ettiler. Bizim Rusya’dan aldığımız fiyatın iki katından daha fazlasına çıktı teklif ettikleri. Daima fiyat açısından hem de temin planı açısından bu uygun olmadığı için devam etmedik.” değerlendirmesinde bulundu.
Batı teknolojisine bir ambargo olmadığını belirten Dönmez, şöyle devam etti:
Zaten bu mevzuda teknoloji geliştiren ülke sayısı çok fazla değil, beş, altıyı geçmiyor. Gerçekten şu anda SMR denilen küçük reaktörler, yani daha düşük kapasitede yapılıyor. Bunlarla ilgili çalışmalar var. İngiltere’de birtakım çalışmalar var, Amerika’da var. Onlarla da şu anda görüşülüyor. Yüz megavat, 70 megavatlık, üç yüz, dört yüz megavatlık santraller oluyor. Zira şu anda karbon arınmış bir dünyaya gidilecekse yenilenebilir de belirli bir yere kadar gitmek zorunda. Onun dışında nükleer sıfır enjeksiyonu olduğu için en önemli tercih nedenleri ortasında olacak.”
‘Amasra Kurum Müdürlüğünden 7 yönetici misyondan alındı’
Bakan Dönmez, Amasra’da yaşanan maden kazasına değinerek, şunları söyledi:
“Amasra maden kazasıyla ilgili olarak burada bir kadro değerlendirmeler yapıldı. Natürel bu işin daha çok başındayız. Şimdi elimizde bir eksper ön raporu var. Eksper ön raporunda ortaya atılan savlar var. Şu anda Meclis Araştırma Komitemiz bu savlar da dahil olmak üzere tüm tarafları dinliyor. Bu noktada şu hatalıdır, şu kusurludur diyemeyiz. Şayet ön rapora bağlı olarak suçluyla ilan edip birtakım ithamları ona yönetecek olursak o vakit mahkemelere niçin gereksinim var? Eksper raporu gelir, hakime çıkmadan herkesi içeriye tıkarız.
Bu türlü bir şey var mı? Artık hukuk kendi içerisinde yürüyor. Biz de ona her türlü dayanağı vereceğiz. “
Olay yerinden döner dönmez bakanlıkta teftiş heyetine olayın her tarafıyla araştırılması konusunda talimat verildiğini kaydeden Dönmez, “Müfettişler de oraya gitti. Birinci incelemeleri de yaptılar. Amasra Kurum Müdürlüğünden 7 yönetici vazifeden alındı. Bu tahminen kamuoyuna yansımadı. Başka boyutları itibariyle de incelememiz devam ediyor.” sözlerini kullandı.
Dönmez, Türkiye Elektrik İletim AŞ’nin özelleştirme kapsamına alındığını fakat çoğunluğu devletin elinde kalacak biçimde azınlık payının halka açılacağını söyledi.
Komisyonda, Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığının yanı sıra Güç Piyasası Düzenleme Kurumu, Nükleer Düzenleme Kurumu, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Güç ile Nükleer ve Maden Araştırma Kurumunun 2023 yılı bütçeleri kabul edildi
