Döviz tesirinin besin fiyatlarındaki artışı tetiklediğini belirten uzmanlar, en acil tehlikenin tahıl mutabakatındaki mümkün bir başarısızlık olduğunu vurguluyor. Uzmanlar, tüketiciler için besin enflasyonunun birkaç çeyrek daha süreceğine dikkat çekiyor.
Dünyada tesiri süren global mali kriz, Kovid-19, tedarik zincirleri, jeopolitik sıkıntılar ve iklim olayları, besin fiyatları üzerinde yıkıcı tesirini artırıyor. Tarım uzmanları ve analistler, global besin kaynaklarının hâlâ tehdit altında olduğu konusunda ikazlarına devam ediyor.
Sözcü’nün Financial Times’tan aktardığına nazaran, 2022’de sert yükselen besin fiyatları milletlerarası piyasalarda düşse de düşük stok düzeyleri ve yüksek döviz maliyetleri gelişmekte olan ülkelerdeki besin maliyetlerini artırmaya devam ediyor. Ayrıyeten çok iklim olayları ve düşük stok düzeyleri besin fiyatlarının alarm vermesine neden oluyor.
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI FİYATLARI DAHA DA BERBAT ETKİLEDİ
Geçtiğimiz yıl besin fiyatları, Rusya-Ukrayna savaşından evvel, kuraklık ve pandemi nedeniyle esasen yüksek seyrediyordu.
Ardından, Moskova’nın dünyanın en büyük gübre ihracatçısı olarak Ukrayna’da savaşa girmesi besinlerin fiyatlarını sert yükselirken, azotlu gübreler için kritik bir bileşen olan doğalgaz fiyatlarındaki sıçrama da tarım piyasası üzerinde baskı oluşturdu.
Savaş sürerken Moskova ile Kiev ortasında imzalanan tahıl muahedesi, Rusya’dan bol ölçüde tedarik sağlanmasıyla birlikte fiyatların düşürülmesinde değerli bir rol oynarken, düşen doğalgaz fiyatları gübre piyasalarını sakinleştirdi.
BM Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) milletlerarası ticareti yapılan ziraî emtiaları referans alan Besin Fiyat Endeksi 2022’de tepeyi gördükten sonra dokuz ay üst üste düşüş kaydetti. Kritik besinlerin fiyatları, geçen yılın en yüksek düzeylerinin yaklaşık yüzde 40 altında seyretti.
‘RİSKLERDEN BİRİ GERÇEKLEŞİRSE SÜRATLİ BİR ARTIŞ GÖRECEĞİZ’
Ancak analistler, değişken güç fiyatlarına ve iklim değişikliğinin mahsul üretimi üzerindeki tesirine dikkat çekerek tahıl muahedesinin bozulabileceği konusunda ihtarlarda bulundu.
Dünya Bankası tarım ekonomisti John Baffes, “Mevcut durum tek motorla uçmaya benziyor. Motor çalıştığı sürece sorun yok ancak motor durursa sorun yaşarsın. Risklerden rastgele biri gerçekleşirse, fiyatlarda çok lakin çok süratli bir artış göreceğiz” dedi.
EN ACİL TEHLİKE TAHIL ANLAŞMASI
En acil tehlike ise mart ayında yenilenmesi beklenen BM dayanaklı tahıl muahedesi. Muahedenin uzatılması konusundaki rastgele bir başarısızlık, Ukrayna tahıl ihracatını engelleyerek fiyatların tekrar fırlamasına yol açabilir.
JEOPOLİTİK RİSKLER
Pek çok mahsul ve gübre Rusya’ya uygulanan yaptırımlardan muaf olsa da Rus ve Avrupalı yetkililere nazaran, birçok banka, sigortacı ve lojistik kümesi, Rus eserlerinin ticaretini yapmak konusunda isteksiz davranıyor. Jeopolitik tansiyonların arzı kesintiye uğratabileceğine dönük beklentiler ise hâlâ güçlü.
Diğer bir tehdit ise iklim. Geçen yıl Avrupa’da ve dünyanın öbür bölgelerinde rekor kıran sıcaklıklar yaşanmıştı.
Birleşik Krallık Meteoroloji Ofisi geçen yılın sonlarında, “Hava şartları, 2023’te global sıcaklıkların 2022’den daha sıcak olmasına yol açacak” ihtarında bulundu.
DÖVİZ TESİRİ BESİN ARZI İÇİN TEHLİKE OLUŞTURDU
Ayrıca düşük tahıl stok düzeyleri de analistlerin global besin tedariki konusundaki kaygılarını artırdı.
ABD Tarım Bakanlığı eski baş ekonomist Joseph Glauber, “Düşük global stok durumu nedeniyle fiyatlar dalgalı olmaya devam edecek. Bu baharda kuraklık yahut değerli bir hava olayı ortaya çıkarsa fiyatlar daha keskin bir halde yükselebilir” dedi.
Öte yandan döviz hareketleri de birçok gelişmekte olan ülkede besin arzı için tehlike oluşturdu. Memleketler arası piyasalarda besin fiyatlarında yaşanan düşüşe karşın, doların gücü lokal para ünitelerindeki maliyetleri yüksek tutmaya devam etti. Bu da tüketiciler için besin enflasyonunu birkaç çeyrek daha süreceği manasına geliyor.
