Emeklilikte yaşa takılanların (EYT) gözü kulağı Meclis’e gelecek yasa tasarısına çevrildi. EYT’lilerin merakla beklediği yaş, prim üzere ayrıntılar da netleşmeye başladı.
Sabah’tan Hazal Ateş’in haberine nazaran Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nca hazırlanan taslak metinde yaş hududu bulunmuyor. 8 Eylül 1999 tarihinde 18 yaşına giren bayan çalışan 2023 yılında maddedeki hizmet ve sigorta mühletini ziyadesiyle doldurduğu için 42 yaşında emekli olabilecek.
Aynı yaş ve tarihte işe başlayan erkek çalışan da bir yıl sonra 43 yaşında emekliliğe hak kazanabilecek. Bakanlığın yaptığı çalışmaya nazaran bu yaş kümesinde olanların sayısı çok fazla olmayıp, EYT kapsamındakilerin yaş ortalaması da 49.9 hesaplandı.
Yasa taslağında borçlanma kapısı açık tutulacak, başka EYT’liler şartları tamamladığı tarihte emekli olabilecek.
Örneğin, bir erkek çalışan 25 yıllık hizmet mühletini Mart 2023’te tamamlıyorsa o tarihte emekli olabilecek. Aylık bağlama hesaplaması mevcut sistemden farklı olmayacak. Merak edilen kimi soruların karşılıkları şöyle:
EYT yasasında yaş konusunda bir kademe kelam konusu olacak mı?
Bakanlığın hazırladığı taslakta bugün prestijiyle bir yaş sonu bulunmuyor. EYT düzenlemesinde prim ve yıl sayısı kaidesi değiştirilmeyecek. Bayanlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl koşulu aranacak. Kanun’da temel alınan 8 Eylül 1999’da 18 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor.
Bu tarihte 18 yaşında olan bir bayan çalışan 2023 Ocak ayında emeklilik dilekçesini verdiğinde yaklaşık 24 yıllık sigorta müddetine sahip olacak. Bayan çalışanlar için 20 yıllık müddet yettiği için çalışan bu tarihte 42 yaşında da olsa emekliliğe haz kazanmış olacak. Birebir durumda olan bir erkek çalışan da bir yıl sonra 43 yaşında emekli aylığı almaya başlayacak.
1.5 milyon kişinin tıpkı anda emekli olması yığılmaya neden olur mu?
Emeklilik başvurusu e-devlet üzerinden Toplumsal Güvenlik Kurumu’na yapılabilecek, isteyen yazılı olarak da müracaatta bulunabilecek. SGK’nin teknik altyapısı 1.5 milyon kişinin emeklilik süreçleri için uygun olup bütün hazırlıklar da yapılmış durumda. Emeklilik müracaatında bulunan herkes bir ay içinde emekli aylığına hak kazanacak. SGK merkezlerinde muhtemel yığılmaya karşı da tüm tedbirler alınmış durumda.
Eksik prim günlerimi tamamlamak için borçlanmayı ne vakit yapmam gerekiyor?
Prim günü eksik olanların Ocak’tan evvel borçlanmasında fayda bulunuyor. Bugün prestijiyle bir günlük süreyi 69 lirayla borçlanmak mümkünken, yeni yılda taban fiyata tahminen yüzde 50 artırım gelmesi halinde bu fiyat 104 liraya çıkacak. Tek çocuk için 720 günlük borçlanma 50 bin lira tutarken yeni yılda bu meblağ 75 bin liraya yükselmiş olacak. Yeniden bugün askerlik borçlanması yapacak bir kişi 37 bin 963 lira öderken 1 Ocak’tan sonra yaparsa minimum fiyata gelen artırım oranında artış olacak.
18 ay askerlik yaptım. Bunu ödersem EYT kapsamına girer miyim?
Askerlık borçlanmasıyla EYT kapsamına girebilmeniz için 2010’daki sigorta başlangıç tarihinizi 8 Eylül 1999’a çekecek kadar askerlik müddeti gerekiyor. Bu da mümkün olmadığı için EYT yasası kapsamına girmeniz mümkün değil. 1998 yılında askerlik yapıp 1999 Aralık ayında işe sigortalı başlayan için ortadaki farkı borçlanarak sigorta başlangıcını evvel çekmek mümkün. Lakin maddede borçlanmanın başlangıç tarihini öne çekmesine yönelik engelleyici bir karar bulunursa bu kelam konusu olmaz.
En düşük EYT emekli aylığı ne kadar olacak?
Bu yıl için en düşük emeli aylığı 3.500 lira olarak ödeniyor. Buna nazaran bin prim günü olan EYT’li bir vatandaş da 3.500 lira alacak. Birinci aylıkların Şubat 2023’te yatırılacağı düşünüldüğünde bu ölçü yeni yıl artırımıyla bir arada daha da üst çıkacak. Emekli aylıklarına yüzde 30 artırım halinde bu meblağ 4 bin 550 lira, yüzde 40 artış olursa 4 bin 900 lira düzeyine kadar çıkacak.
Aylık hesaplaması nasıl yapılacak?
EYT kapsamında olanların olağan emeklilerden bir farkı bulunmuyor. Emekli aylığı hesaplamasında 1999 öncesi, 199-2008 yılları ortası ve 2008’den sonraki periyot olmak üzere 3 farklı hesaplama yapılıyor. Üç başka periyot için hesap yapılıp birleştirilecek. Böylelikle emekli aylığı hesabında tüm çıkarlar dikkate alınmış olacak.
Bağ-Kur’da geriye dönük borçlanma yapılabilir mi?
Geçmişte vergi mükellefi yahut oda sicil saydı olduğu halde bugün Bağ-Kur’lu olmayan çok sayıda esnaf bulunuyor. Mevcut durumda geriye dönüş borçlanma kelam konusu değil. Mühleti içinde Bağ- Kur’a kayıt ve tescilini yaptırmayanların geriye dönük tescil ve katılarını önleyen birinci yasa Ağustos 2003’te yürürlüğe girdi. Ekim 2000’den evvel esnaf olduğu halde bu tarihte Bağ-Kur’a kayıt ve tescilini yaptırmayanların sigorta ve hak yükümlüğünün 4 Ekim 2000’den itibaren başlatılması karar altına alındı.
EYT ile emekli olanlar banka promosyon ve ikramiye alabilecek mi?
Normal emeklilerin sahip olduğu bütün haklardan yararlanılacak. Emekli aylığı bağlatanlarda peşin ödeme yapılıyor.
Aylığın yattığı bankayla 3 yıllık mukavele yapan emeklilere promosyon ödeniyor.
Bu kapsamda emekli olanlar da yılda iki sefer verilen Bayram ikramiyesini de alacak. Bayram ikramiyesinin gelecek yıl artması bekleniyor.
