Dünya gazetesi müellifi Fikret Çengel’in yazısından alıntı
2002 yılında Türkiye’nin ihracatı 36 milyar dolar. Sonraki yıllarda sırasıyla 47, 63, 73 ve 85 milyar dolar. 2007 yılında birinci kere 100 milyar doları aşarak yeni bir klasmana girdik ve her yıl birbirine yakın artış suratları ile bugün 250 milyar doları aştık. Fakat ihracat kilo bedeli ve global ticaretten hisseler dikkate alındığında ihracatta yarattığımız konfor alanına sadık kaldığımızı tekrar görüyoruz.
Buna nazaran, Türkiye’nin ihracat kıymeti 2010’da 1.02 dolar/ kg seviyesindeydi. Yani 1 kilogram ihracat için 1 dolar civarında gelir sağlanıyordu. Bu sayı, 2014’te 1.59 ile tüm vakitlerin en yüksek kıymetine ulaştı. Sonra düşüşe geçti; evvel 2020’de 1.1’i buldu, 2021’de ise 1.2 dolar olarak gerçekleşti. Son periyotlarda bilhassa savunma endüstrinin çabasıyla kilo pahasının 1.5 dolar düzeylerine bir atak yaptığımızı izliyoruz. Tekrar global ticaretten aldığımız hisse son yıllarda 0.8 ile yüzde 1 ortasında değişkenlik gösteriyor.
İhracat tonajı, ünite pahası, global ihracattan aldığımız hisse dataları dikkate alındığında Türkiye’nin ihracatta yarattığı konfor alanında çıkamadığını ve bu alanda kalmaya devam etmek istediğini gösteriyor.
Türkiye AR-GE ve İnovasyon fakiri
Türkiye İhracatçılar Meclisi kayıtlarına nazaran ihracatçı şirket sayısı 100 bini aştı. Fakat bunların büyük kısmı dönemsel. İstikrarlı formda her ay ihracat kaydı olan şirket sayısı 30 bin civarında. Tekrar bu şirketlerin büyük kısmı KOBİ. Yani ARGE ve inovasyon harcamaları, patent müracaatları düşük. Halbuki Türkiye’nin gereksinimi ünite ihracat endeks pahası yükselmeli. Fakat bu konjonktür yahut global enflasyondan değil; bizim sofistike inovatif eser ihraç etmemizden ötürü artmalı ve ünite ithalat endeks bedeli düşmeli ve sonuçta ticaret haddi artmalı. Pekala Türkiye’de tablo nasıl?
Türkiye’nin yüksek teknoloji ihracatının toplam ihracattaki hissesi yalnızca yüzde 3. Yani 225 milyar dolar ihracat gerçekleştirilen 2021 yılındaki yüksek teknoloji ihracatı hissesi 6.5 milyar dolar. Bu oran Vietnam’da yüzde 39, Malezya’da yüzde 37, İsrail’de yüzde 35 ve Güney Kore’de yüzde 33 düzeyinde.
Konfordan çıkmak için AR-GE şart
Araştırma ve geliştirme (ArGe), bilgi birikimini (insan, kültür ve toplum bilgisi dahil) artırmak ve bu bilginin yeni uygulamalar tasarlamak ve kullanılmasını sağlamak için sistematik bir temelde gerçekleştirilen yaratıcı çalışmaları içerir.
Ar-Ge üç faaliyeti kapsar:
Temel araştırma,
Uygulamalı araştırma,
Deneysel geliştirme.
Ar-Ge’ye yönelik gayri safi yurt içi harcamalar, bir ülkedeki tüm yerleşik şirketler, araştırma enstitüleri, üniversite ve devlet laboratuvarları vb. tarafından yürütülen toplam Ar-Ge harcaması (kısa vadeli cari ve uzun vadeli sermaye yatırımı) olarak tanımlanır.
Bir öbür geliştirici kavram da inovasyondur. İnovasyon, yeni yahut değerli ölçüde güzelleştirilmiş bir eser (mal yahut hizmet) yahut sürecin, yeni bir pazarlama prosedürünün yahut yeni bir organizasyonel yolun iş uygulamalarında, işyeri tertibinde yahut dış ilgilerde uygulanmasıdır.
Kısaca:
Ürün inovasyonu,
Süreç inovasyonu,
Pazarlama/iş modeli inovasyonu,
Örgütsel (organizasyonel/ yönetim) inovasyon.
Joseph Schumpeter’e nazaran İnovasyon (yenilik);
Yeni bir malın yahut bilinen bir malın farklı çeşidinin ve kalitesinin piyasaya sunulması,
Üretimde yeni bir üretim tekniğinin kullanılması,
Yeni bir piyasanın bulunması ve keşfi,
Yeni bir hammadde yahut yarı mamul kaynağının keşfi, sanayinin yine tertibidir.
Kilo kıymeti ve global ticaretten aldığımız üzere Türkiye’nin Gayri Safi Ulusal Hasıla içindeki AR-GE hissesi da gelişmekte olan ülke ortalamasının altında. 2021 yılı datalarına nazaran İsrail ve Güney Kore GSMH içindeki ARGE hissesi yüzde 5 düzeyindeyken Türkiye’nin AG-GE harcamaları için ayırdığı hisse yüzde 1.13. Misal bir durum fikri mülkiyet hakları ve patent haklarında da görüyoruz.
Türkiye satmıyor, dünya alıyor
Her ay ihracatta rekor sayılar açıklanmasına karşın Türkiye hak ettiği ulaşılabilir ihracat potansiyeline uzak duruyor. Bunun altındaki en kıymetli sebep ihracatın yükünü çeken şirketlerin yarattığı konfor alanı. Türkiye mevcut ihracatında satan değil talep edilen ülke durumunda. Yani Türk ihracatçıları talep edilen ülkenin üretiminden sorumlu. Bir çok ihracatçı firmanın en büyük eleştirisi, yalnızca gelen talepleri değerlendirmesi ve bu talebin devam etmesini umması. Bu nedenle rekabet gücünün temelinde hala müddet gelen personellik avantajı yatıyor. Yeni bir gelişme yahut markalaşma yolunda dünya ile rekabet edebilir gücü görmediği yahut göremediği için konfor alanını da terk etmiyor. Global gelişmelerdeki değişim vakit zaman Türkiye’nin lehine çalışıyor. Bu durumda işletmeler fazla mesai yapıyor yahut üretim kapasitesini artırmaya çalışıyor. Lakin bu gelişmeler dönemsel olduğu için sürdürülebilir bir planlı yatırıma dönüşemiyor.
Dönemsel dış talepler azaldığında da şirketler ya iç pazara dönüyor ya da farklı pazarlara açılmaya çalışıyor. Ama gerçek ihracat sayısını belirleyen Türk şirketlerinin açılımından çok, dış talebin dinamikleri oluşturuyor. “Bunu senden istiyorum” diyen dış talep, “artık senden istemiyorum” da diyebiliyor. Halbuki Cumhuriyetin 100. yılında artık Türkiye, “Ben bu malı üretiyorum” savında olmalı. Elbette Türkiye’de bu savda olan şirketlerimiz var. Konjonktürel gelişmeler ve Türkiye’nin coğrafik avantajları, üretim ve kurdan kaynaklanan müspet ayrımcılık, ihracatta her yıl yüzde 10 ila 15 artış sağlamamız mümkün. Lakin konfor alanından çıkıp, dünya ile daha güçlü rekabet etmek için AR-GE ve inovasyon kaçınılmaz. Bunun yanında markalaşarak dünyaya “Ben bunu üretiyorum” diye meydan okumamız da kaide.
Başkanların gözünden 2023
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) İdare Heyeti Lideri Çetin Tecdelioğlu: 2023 gayemiz 20 milyar dolar
Destekle 15 milyar dolara koşarız Dünya küçülürken biz büyüyoruz Yeraltından 30 milyar dolar Demir ve Demir Dışı Metaller dalı olarak tekrar dolu dolu bir yıl planlamaktayız. 2023 yılı için ihracat maksadımızı 20 milyar dolar olarak belirledik. Lakin oluşacak resesyon ve sakinlik ortamında bu sene yaptığımız ihracatı müdafaamız durumunda bunu muvaffakiyet kabul etmek gerekecektir. Her duruma nazaran bir B planı oluşturuyoruz. Maksat dünya sahnesinde daha çok var olmak.
İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İHBİR) İdare Şurası Lideri Kazım Taycı: Takviyeyle 15 milyar dolara koşarız
İHBİR olarak 2023 yılı ihracat gayemiz 15 milyar dolar düzeyinde. Aslında birçok aksilikler ile karşı karşıyayız. Bunların en başında, finansmana erişim meselemiz geliyor. Birtakım teşvikler var. Bu dayanakların de verilmesiyle birlikte bu sayıları da yakalayabileceğimize inanıyoruz. Otoritemizin dayanak vermesi durumunda başarılı bir yıl olacak.
İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) İdare Heyeti Lideri İtimat Karaca: Dünya küçülürken biz büyüyoruz
Ku?resel piyasalarda birçok firma enflasyonist do?nemlerde ku?c?u?lmeye giderken biz kapasite artıs?ı sag?lama maksadıyla bu?yu?me yolunda ilerleyeceg?iz. 2024 yılının ikinci yarısında ku?resel piyasada olumlu gelis?meler olacag?ını du?s?u?nu?yorum. I?lk 20 u?lke o?zelinde Tu?rkiye, uyguladıg?ı para siyaseti ile bu?yu?meye devam ederken, dig?er u?lkelerde ise bu?yu?menin yavas? layacag?ını du?s?u?nu?yorum.
İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) İdare Konseyi Lideri Rüstem Çetinkaya: Yeraltından 30 milyar dolar
Bir ülkenin bir kaynağı varsa o kaynağı çıkarmak zorundasınız. Ülkemiz doğalgaz, petrol kaynakları açısından zayıf bir noktada. Bu yüzden ülkenin yeraltı kaynaklarını en verimli biçimde kullanmalıyız. Şayet madencilik konusunda gelişmiş ülkeler düzeyinde üretim yapabilirsek yıllık ortalama 6 milyar dolar ihracatımızın 30 milyar dolara çıkabileceğini söyleyebiliriz.
