Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, emeklilik şirketlerinin otomatik iştirake çok fazla efor harcadıklarını bunun öteki faaliyetlerini de bir ölçü etkilediğini belirterek, istekli BES tarafının 2018’de büyümediğini ve aralık ayında sistem başladığından beri birinci defa küçük de olsa iştirakçi sayısında azalış olduğunu söyledi.
Erkan, “Gönüllü BES tarafı geçen yıl büyümedi. Hatta otomatik iştirak sistemi başladığından beri birinci sefer 2018 Aralık ayında iştirakçi sayısında küçük de olsa bir düşme oldu, iştirakçi sayısı 2017 yıl sonu datalarına kıyasla 45 bin kişi düzeyinde azaldı” dedi.
Emeklilik Nezaret Merkezi (EGM) bilgilerine nazaran 2017 yıl sonunda 6.92 milyon olan iştirakçi sayısı 21 Aralık itibariyle 6.88 milyon kişi düzeyinde.
Katılımcıların fon meblağı devlet katkısı dahil 87.60 milyar TL, otomatik iştirak sisteminde (OKS) ise çalışan sayısı 5.02 milyon, çalışanların fon fiyatı 4.58 milyar TL düzeyinde.
Erkan, istekli tarafta iştirakçi sayısındaki bu düşüşü; şirketlerin OKS’ye çok efor sarf etmesi nedeniyle istekli tarafa daha az odaklanmalarına, otomatik iştirak ile istekli tarafın gaye kitlesinin örtüşmesi sonucu çalışan kesitin büyük çoğunluğunun OKS tarafından kapsanır hale gelmesine ve 2018 yılı içindeki ekonomik türbülansın akabinde çıkışların bir ölçü artmasına bağlıyor.
“Gönüllü yapıda olağan kaidelerde mukavelelerin aylık yüzde 0.9’u aslında ayrılıyor ve bu olağan bir durum” diyen Erkan, “Ancak bilhassa yılın son kısmına yanlışsız ayrılma oranları aylık yüzde 1.5 düzeylerine ulaştı. Bu yıl ise eforumuzu artık istekli tarafa daha fazla verebileceğiz. Geçmiş yıllardaki üzere kuvvetli artışlar olması beklenmiyor lakin bu yıl istekli BES’te 100 bin kişilik artış görebiliriz” dedi.
“Sistemin ruhu gönüllülük”
Otomatik iştirake girenlerin sistemden üç yıl çıkamayacağına dair telaffuzlar olduğuna dikkat çeken Erkan, “Ayrılma oranlarının beklenenden yüksek olması nedeniyle başta bu formda bir fikir oldu fakat bunu savunmak çok da kolay değil. Ayrıyeten sistemin ruhu gönüllülük üzerine konseyi. Münasebetiyle bu türlü bir durum şu an için yok, ileride olacağını da düşünmüyorum” dedi.
Resmi Gazete’de geçen hafta yayınlanan yönetmeliğe nazaran otomatik BES’te cayma ve ayrılma hakkını kullanan iştirakçiler için daha evvel iki yıl olarak belirlenen sisteme otomatik olarak tekrar katılma mühleti üç yıl olarak düzenlendi. Erkan’a nazaran bu düzenleme sistemden üç yıl çıkılamayacak biçiminde yanlış algılandı.
“BES şirketleri daha az sayıda portföy idare şirketiyle çalışmaya yönelebilir”
Erkan geçen yıl rekabet ve fon getirilerinin artıracağı beklentisiyle başlayan, ferdi emeklilik şirketlerinin fonlarının yüzde 60’ının farklı portföy idare şirketlerince yönetilmesi uygulamasının aralık ayında yürürlükten kaldırıldığını fakat kamuoyuna şimdi yansımadığını söyledi.
BES şirketlerinin bundan sonra daha az sayıda portföy idare şirketiyle çalışmaya yönelmesinin beklenebileceğini söyleyen Erkan, kendilerinin şimdi bu türlü bir kararı olmadığını belirtti.
Sektöre rekabet getirerek fon performanslarını artırmayı amaçlayan düzenleme ile kişisel emeklilik şirketlerinin fonlarının yüzde 60’ının farklı portföy idare şirketlerine yönettirmesi 1 Mart’tan itibaren uygulanmaya başlamıştı. Hazine Müsteşarlığı 20 Haziran 2017 tarihli kesim duyurusu ile toplam portföyün yüzde 40’ından fazlasının birebir portföy idare şirketi tarafından yönetilemeyeceğine ait düzenleme getirmişti. Kelam konusu düzenleme öncesinde portföylerin yüzde 100’ünün tek kurum tarafından yönetilmesi mümkünken iktisat yetkilileri bu alanda rekabeti getirmeyi amaçladıklarını açıklamışlardı.
Erkan, “Bu işi yapabilecek büyüklükteki portföy idare şirketi sayısı zati sonluydu münasebetiyle o devirde aslında bir şey değişmedi, tekrar birebir portföy idare şirketleri ortasında bir görevlendirme oldu. Bu düzenleme ile rekabet ve fon getirileri artacak diye bir beklenti vardı. Biz esasen bu beklentiye o düzeyde katılmıyorduk. Bir kuralı uygular durumdaydık, artık elimiz daha rahat, yine değerlendireceğiz” dedi ve şöyle devam etti:
“Şu anda beş portföy idare şirketi ile çalışıyoruz. Bu türlü de devam edebiliriz, BES şirketleri bundan sonra daha az sayıda şirketle çalışmaya da yönelebilir lakin bizim şimdi bu türlü bir kararımız yok, bölümdeki gelişmeleri izlemek istiyoruz”
Portföy idare şirketine fon değiştirme yetkisi
Öte yandan Erkan, BES’te fon getiri oranlarının geçen yıl hayli düşmesinin akabinde, iştirakçilerin yılda altı hakkı olmasına karşın pek kullanmadığı fon değiştirme yetkisinin portföy idare şirketlerine devredilmesi konusunda çalışıldığını ve bu yılın birinci aylarında hayata geçmesini beklediklerini söyledi.
Erkan, emeklilik fonlarının yüzde 40’ından fazlasının devlet tahvillerinde yüzde 10-12’sinin pay senedinde olduğunu, geçen yıl tahvil faizlerindeki yükseliş ve pay piyasasındaki düşüşün fon getirilerini olumsuz etkilediğini söyleyerek, “Dolayısıyla son periyotta yine fon getirilerine odaklanıldı. Emeklilik Nezaret Merkezi’nin fon getirilerini takip ederek bunları çeşitli muvaffakiyet kriterlerine nazaran derecelendirecek biçimde data oluşturması ve SPK’ya bildirmesine yönelik bir mevzuat çıktı. İştirakçiye ‘fonunuzu değiştirin’ demek kâfi olmuyor. Bölümde şu anda sıcak gündem ‘Fonlar hakkında ne yapılabilir?’ konusu” dedi ve şöyle devam etti:
“Halihazırda fon dağılımını değiştirme hakkı portföy idare şirketlerine verilebiliyor, buna imkan getirildi fakat mevzuatsal eksiklikleri var ve Sermaye Piyasası Kurumu (SPK) ile bunu tamamlamaya çalışıyoruz. İştirakçi olarak fonlarınızı yönetme hakkını portföy idare şirketine vereceksiniz o da risk profilinizi çıkarıp otomatik olarak piyasa şartlarına nazaran fon dağılımınızı değiştirecek” dedi.
Katılımcının yüzde 90’ından fazlası fon dağılımını değiştirmiyor
Verilen bilgiye nazaran, ferdî emeklilik hesabındaki fon dağılımını yılda altı sefer değiştirme hakkı olduğu halde BES iştirakçilerinin yüzde 90’ından fazlası fon dağılımını hiç değiştirmiyor.
Erkan, iştirakçi ile portföy idare şirketi ortasında kontrat imzalanması gerektiğini fakat standart kontratın SPK tarafından güncellenmesini beklediklerini söyledi.
Diğer taraftan geçmiş verileri tahlil edip yatırım kararını vererek muhakkak bir risk kategorisindeki müşterilere uygulayacak bir robot uygulamanın çalışmasını yaptıklarını söyleyen Erkan, “Emeklilik şirketi olarak biz yatırım kararı veremiyoruz. Lakin müşteri ile bu alakayı kurarak bu danışmanlığın sonucunun müşteriye iletilmesine talibiz. Sonuçta bizim müşterimiz. Şuandaki hiç konuşamaz halden çıkıp portföy idare görüşünü söyler hale gelmek istiyoruz” dedi ve şöyle devam etti:
“SPK ile teknik eksiklikleri bir an evvel giderip yılın birinci kısmında bu hizmeti hayata geçirmek istiyoruz. Getiriler açısından olduğu kadar müşteriye sağlanacak kolaylık açısından da olumlu tesiri olacağını düşünüyorum”
Erkan ayrıyeten bu yıl faizlerde düşüş beklentilerine paralel olarak BES fonlarının da daha uygun büyüyeceğini söyledi.
12 milyon kişi geldi, 7 milyonu gitti
2019 Ocak ayı prestijiyle 5-9 personel çalıştıran 250 binin üzerinde şirketin sisteme dahil olacağını, bunun da yaklaşık 1.83 milyon çalışana tekabül ettiğini söyleyen Erkan, son yasal düzenlemede af getirilmesiyle bugüne kadar sisteme girmesi gerektiği halde girmeyen çoğunluğu 10-49 ortası emekçi çalıştıran 40 bine yakın firmanın da şubat sonuna kadar sisteme gireceğini ayrıyeten yıl sonuna kadar son iki yıllık müddette OKS’den ayrılanların yine sisteme alınmasını beklediğini belirtti.
Erkan, OKS’de iki yıllık süreçte toplamda 12 milyon çalışanın sisteme dahil olduğunu, bunlardan 7 milyon kişinin ise sistemden ayrıldığını söyledi.
Bu çerçevede bu yıl ocak fazında yaklaşık 1 milyon 850 bin, yeni istihdam ile 800 bin tekrar iştirak ile 7 milyon ve bugüne kadar sisteme dahil olması gerektiği halde şimdi dahil olmamış 1 milyona yakın kişinin OKS ile BES’e gireceğini söyleyen Erkan, “Bunların yarısı sistemde kalsa bir yararı olur” dedi.
Erkan’ın verdiği bilgiye nazaran, otomatik BES’te cayma oranı EGM tarafından son açıklanan Ekim 2018 verisinde yüzde 52, toplamda cayma ve ayrılma oranı ise yüzde 67 düzeyindeydi. 2019 yılında da cayma oranının bu oranlara paralel devam etmesi bekleniyor.
Kaynak: Reuters
