Türk Armatörler Birliği’nin 10 Ağustos 1939 yılında kurulduğunu, mazisinin çok eskiye dayanan bir dernek olduğunu söyleyen Türk Armatörler Birliği Genel Sekreteri Hüseyin Çınar, günümüze kadar deniz nakliyatına değerli katkılar sağladığını belirtti.
Deniz nakliyatının global ölçekte Armatörler Birlikleri (Shipowner’s Association) ismi altında temsil edildiğini ve dünya çapında her ülkede olmak üzere neredeyse 110 adet armatörler birliği bulunduğunu vurgulayan Çınar, “Türk Armatörler Birliği milletlerarası alanda da Türkiye deniz nakliyeciliği sektörünü temsil edebilecek değerli kuruluşlardan biri” dedi.
Kabotajın ülkelerin deniz nakliyatını muhafazası ve geliştirmesi için çok kıymetli bir uygulama olduğunun altını çizen Çınar, şunları kaydetti: “Kabotaj, kendi sularında deniz nakliyatının uluslararası rekabete kapatılması ve korunması. 1923’te imzalanan Lozan Mutabakatı ile kapitülasyonların kaldırılması sonrasında yapılan üç yıllık bir hazırlık sürecini müteakip Türkiye bu hakka 19 Nisan 1926 tarih ve 815 sayılı ‘Türkiye Kıyılarında Nakliyatı Bahriye (kabotaj) ve Limanlarla Karasuları Dahilinde İcrayı Sanat ve Ticaret Hakkındaki Kanun’’ ile ulaşabildi. Bu kanun Türkiye kıyılarında mal ve yolcu naklinin, limanlardaki çekme ve kılavuzluk hizmetlerinin Türk bayraklı gemiler ve teknelerle yapılmasını, bu işleri yapacak bireylerin de Türkiye vatandaşı olmasını mecburî kıldı. Kelam konusu kanun 1 Temmuz 1926’dan itibaren yürürlüğe girdi. Kanunla bir arada yapılan çalışmalarla 1930 yılında Türk Gemi Kurtarma, 1933 yılında Denizyolları İşletme İdaresi’nin açılması, 1938 yılında Denizbank’ın hizmete girmesi, limanlar yapılıp Türkiye gemi filosunun büyütülmesi, kabotaj ve milletlerarası sularda deniz nakliyatının geliştirilmesi ile sürdürüldü.”
Çınar, 1970’lerde Akdeniz’in küçük tonajlı Türk koster gemi filolarının hakimiyetine girdiğini, günümüze kadar ticaretin, buna bağlı olarak da ihracat ve ithalatın artmasıyla Türkiye deniz taşımacılığının kabotaj dışına çıkarak dünya çapında bir filo olmasına imkan tanıdığına dikkat çekti.
Karadeniz ve Akdeniz havzasında koster sayısı bin 800
O devirlerle koster işleten armatörlerin yavaş yavaş yatırımlarını uzak ara gemilere kaydırmaya başladığını ve kosterlere yapılan yatırımların azaldığını söyleyen Çınar, “Bu bağlamda gemiler her geçen gün daha da yaşlanarak eski bir koster filosu haline geldi. Kendi bilgilerimiz dahilinde yaklaşık 750 gemi olduğunu tahmin ediyoruz. Karadeniz ve Akdeniz havzasında ise koster sayısının bin 800’lerde olduğu düşünülüyor”
Kabotaj denilince akla birinci kosterlerin geldiğini anlatan Çınar, kıyılarımızdaki deniz nakliyatının neredeyse tamamının bu gemilerle yapıldığını anımsattı.
Türk Lisan Kurumu (TDK) sözlüğüne bakıldığında koster tarifi olarak ‘kıyı limanları ortasında sefer yapmak üzere inşa edilmiş ve donatılmış küçük yük gemisi’ tabirine rastlandığını belirten Çınar, “Bu tariften da hareket ederek kabotajın getirdiği kısıtlamalar nedeniyle bilhassa denizcilik literatüründe ‘shipping connectivity’ ismiyle rastladığımız nakliyat bağlantısının kesintiye uğramaması ve gecikmelere yol açacak halde çalışmaması kosterlerin ve feeder olarak tanımladığımız gemilerin kıymetini daha da artırıyor. Bu bağlamda hem sayı hem de yenileme manasında koster projesi epey ehemmiyet kazanıyor” tabirini kullandı.
“2019 yılı itibariyle Türkiye’de 79 aktif tersane var”
Deniz nakliyatının ülkemiz ismine en değerli yegane proje olduğuna dikkat çeken Çınar, şöyle devam etti: “Bu bahiste Gemi İşletmeciliği Komite Yöneticisi Harun Şişmanyazıcı’nın geçmiş devirden günümüze kadar birçok çalışması bulunduğunu da unutmamak gerekir. Kelam konusu çalışmalar hem rakamsal hem de değerlendirmeler manasında bizlere çok isabetli bir taraf gösteriyor. Harun Şişmanyazıcı’nın çalışmalarında elde ettiğimiz datalara nazaran 2019 yılı başı itibariyle Türkiye’de 79 aktif tersane bulunuyor. Bu tersanelerin kıymetli bir kısmı hem sayı ve kapasite hem de yarattığı bedel bakımından ülkemiz ekonomisi için epey kıymetli. Tersanelerimizin proje kapasitesi 4.5 milyon DWT yıl olup Mart 2019 itibariyle sipariş defteri kayıtlarına nazaran birden fazla römorkör olmak üzere 136 gemi siparişi bulunuyor. İşte koster projesi yalnızca deniz taşımacılığımıza değil, gemi inşa sanayindeki kapasitemizin verimli bir biçimde kullanılmasına da imkan sağlayacak. Bununla birlikte istihdam manasında da birçok insanımıza çalışma alanı ve iş imkanı yaratılacak. Ayrıyeten tersanelerimize en az 10 yıllık bir proje sunulacak. Koster gemilerimiz yalnızca kabotajda değil, tıpkı vakitte yakın kıyısal sefer bölgelerinde de yük taşıyacağından yapılan yatırımı çok kısa müddette geriye döndürebilecek.”
Çınar, Türkiye’de her ne kadar kabotaj çok sıkı uygulansa da kamu ve stratejik kıymetli yüksek yatırımlı projelerle kullanım gerekliliği dikkate alınarak Türk bayraklı muadil bir gemi bulunamadığında özel niyetli yabancı gemilere periyodik müsaade verilebildiğine işaret ederek, “Bunlar genel olarak taşımacılık yapmayan lakin başka özel amaçlarla kullanılan gemiler. Bunlar boru döşeme, sondaj gemisi üzere gemiler” dedi.
