Kanada’nın 2 yıl boyunca yabancıya konut satışını durdurması, ‘Türkiye’de de emsal bir uygulama olmalı’ tartışmasını başlattı. Tüketici dernekleri ve birtakım kesim temsilcileri, yabancıya konut satışı yasağının, konut fiyatlarını ve kiraları ulaşılabilir bir düzeye çekeceğini savundu. Birtakım dal temsilcileri ise buna karşı çıkarak, 10-15 milyar dolarlık döviz girişini durduracağını tez etti.
Ekonomi gazetesinden Leyla İlhan’ın haberine nazaran barınma sorunu, yalnızca Türkiye’nin değil gelişmiş ülkelerin de sorunu haline gelmeye başladı. Son olarak Kanada, yabancıya konut satışını 2 yıl müddetle durdurunca, misal bir uygulama, ‘çalışan kesim için konuta erişimin neredeyse imkansız hale geldiği Türkiye’de de uygulanabilir mi?’ sorusunu gündeme getirdi. Türkiye, son yıllarda konut fiyatlarının dünyada en fazla arttığı ülke pozisyonunda.
2022 sayılarına nazaran Türkiye’de yabancıya konut satışının toplam konut satışları içindeki hissesi yüzde 5 civarında ölçülüyor.
Özellikle Antalya ve İstanbul’un Kadıköy, Beşiktaş, Esenyurt üzere birtakım ilçelerinde yabancıya satış, toplam konut satışının yüzde 10-15’i ortasında bulunuyor.
Sektör temsilcilerinin bir kısmı, yabancıya konut satışı yasağı getirilmesinin, lüks konut tüketimini durduracağını, Türkiye’nin yıllık 10-15 milyar lira ortasında bir gelir kaybına uğrayacağını savunurken, öteki bir kısmı, çok yükselen fiyatların dengelenmesi için bu cins bir uygulamanın yapılması gerektiğini söz ediyor. Tüketici dernekleri temsilcileri ve akademisyenler ise, devletin temel gayesinin yurttaşlarının refahı ve huzuru olması gerektiğini belirterek, yabancıya konut satışı yasağı getirilmesi gerektiğini, bu yasağın yalnızca çok yükselen konut fiyatlarını durdurmayacağını, kiraları da yaşanabilir ve makul bir düzeye çekeceğini vurguluyor.
Emsal fiyatlarını yükseltti
Türkiye’de yabancıların bilhassa yüksek bedelli gayrimenkullerin alıcısı olduğunu söyleyen İstanbul Emlak Komitecileri Odası Lideri Nizamettin Aşa, “Son 10 yıldaki toplam satışlar içindeki yabancı hissesi ortalama yüzde 1 ila 1,5 ortasında. Birtakım bölgelerde ağırlaşsa da ülke genelinde o denli çok ağır bir satış yok. Hasebiyle yabancılar çok aldı, ülke elden gidiyor üzere bir durum yok” dedi.
Ancak öbür taraftan piyasada emsal fiyatlarını yükseltici tesire neden olduğunu belirten Aşa, “10 liralık piyasayı 15 liraya çıkardılar. Yabancının piyasadan çekilmesiyle lüks konuta olan talep azalacak. Azaldığı vakit da fiyatlarda bir düşüş yaşanabilir” değerlendirmesinde bulundu.
15 milyarlık kayıp oluşturur
Mars Investment Genel Müdürü Hakan Bucak ise, Kanada’da fiyatların yüzde 50’nin üzerinde artması üzerine yabancıya satış tarafındaki musluğun kapatılması ve daha farklı bir modele geçilmesinin önerildiğini kaydetti. Bucak, karara karşın ülkede fiyatların düşmediğini söyledi. Türkiye’de ise Kanada’ya misal bir durum olmadığını aktaran Bucak, yabancının genel satışlar içindeki azamî hissesinin yüzde 5,2’ye çıktığını söyledi. İstanbul’da yüzde 10, Antalya’da yüzde 10-15 civarında yabancıya satış gerçekleştiğini söz eden Bucak, “Eğer Kanada modeli bizde uygulanırsa markalı konut projelerinin satışında düşüş yaşanabilir. Bu da, yıllık 10-15 milyar dolarlık bir döviz girişini durdurmak manasına gelir” değerlendirmesini yaptı. Hakan Bucak, bu nedenle kotalı satış modelini önererek, “Bu sistemde Tapu Kadastro bilgileri inceleyip aşikâr bir yoğunluğa gelince bu bölgelerde kademeli fiyat artışı getirilebilir. Örneğin Bodrum’da bu oran 1 milyon dolara, İstanbul’da 600 bin dolara yükseltilebilir” dedi.
Kanada örnek atılım yaptı
Türkiye’de aşikâr bir mühlet yabancıya satışa yönelik tedbirler gerektiğini söyleyen Eva Gayrimenkul Genel Müdürü Cansel Turgut Yazıcı ise, “Çünkü yabancılar fiyatları çok üst çıkardı. Münasebetiyle Kanada’nınki hoş ve örnek bir atılım. Türkiye de yakın gelecekte bunu yapılabilir” dedi.
Ayrıca yabancının bir yandan hareket getiriyor üzere dursa da olumsuz yanları olduğunu savunan Yazıcı, “Dolayısıyla buna bir orta vermek gerekir. Bilhassa Antalya ve İstanbul üzere büyükşehirlerin ve hudut bölgelerinin kapanması bu manada kıymetli. Zira tıpkı vakitte kentin demografik yapısını bozan bir baskınlık da kelam konusu” yorumunda bulundu.
“Devlet dengeleme kurmalı”
Tüketiciyi Müdafaa Derneği (TÜKODER) Lideri Aziz Koçal ise hususla ilgili şu bilgileri paylaştı, “Toprak satışı konusu hassas bir mevzu. Ülkenin birliği ve bağımsızlığı açısından olduğu üzere yer altı ve yer üstü zenginlikleri açısından da kıymetlidir. Bir taraftan konut fazlalığından bahsedilirken, bir taraftan kiralar aldı başını gidiyor. Mahkemeler kira davalarıyla dolu. Hasebiyle biz yabancıya konut satışından evvel bunu çözmek zorundayız. Devlet bir dengeleme kurmalı” dedi. Sadece cari açığı kapatmak için yabancıya konut satışının hakikat olmadığını lisana getiren Koçal, Kanada’nın yabancıya konut satışını durdurmasının hakikat bulduklarını belirtti.
“Kısıtlama vatandaşlara katkı sağlar”
Tüketici Dernekleri Konfederasyonu Lideri Aydın Ağaoğlu, “Türkiye’de yeni konut arzında büyük badire yaşanıyor. Bundan ötürü da talep fazla, talep yüksek olunca da fiyatlar inanılmaz arttı. Hasebiyle alınacak önlemlerden biri de yabancıya konut satışının kısıtlanması olabilir” dedi.
Getirilecek kısıtlamanın konut alımlarında bir ölçü düşmeye neden olmasının mümkün olduğunu lisana getiren Ağaoğlu şöyle konuştu: “Belki yalnızca lüks konutlar için satış imkanı sunulabilir. Yabancıya satıştan ötürü bir gelir kaybı olsa da her demokratik toplumsal devlette öncelik kendi vatandaşınadır. Münasebetiyle dışardan sağlanacak gelirin temel maksadı da yurttaşlarının refahı ve huzuruna yönelik olmalı. Bu türlü bir kararın ülkemiz vatandaşlarına katkı sağlama ihtimali vardır” açıklamasını yaptı.
Piyasayı dolaylı olarak yükseltiyor
Yabancıların toplam satışlar içindeki hissesinin adetsel olarak az olmasına rağmen piyasada dolaylı bir tesir yarattığını vurgulayan İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Hepşen, “Yabancı 400 bin dolar ve üzerinde bir mülk satın alıyorsa, bunun yarattığı çarpan tesiri oluyor. O binada oturan bireyler de mülklerini satışa çıkardığında, bu noktaya çekiyorlar. Hasebiyle toplam konut satışları içindeki hissesi yüzde 5, bu bir şey değil denilse de, emsal yaratarak dolaylı tesir ediyor” dedi. Birebir halde bunun içine değerleme raporları girdiği için resmi bir emsal oluşturduğuna da dikkat çeken Hepşen, “Bu resmi emsalde çarpan tesiriyle dolaylı bir tesir yaratıyor. Bu etkiyi sayılarla ölçemesek de varlığını kabul etmek lazım. Bu sorun nihayetinde kira piyasasını da etkiliyor. Zira yüksek fiyatla bir gayrimenkulü bir finansal yatırım aracı olarak alırsam, ondan beklediğim kira getirisi de yüksek oluyor. O yüzden kira piyasasını da yükseltiyor” yorumunu yaptı. Bu durumun Türklerin konuta erişimini zorladığını tabir eden Hepşen, “Burada toplumsal sorunların oluşmasını engellemek için Kanada modeli olur, ya da vatandaşlık yerine oturum hakkı üzere modeller geliştirilebilir” diye konuştu.
