Sabah gazetesi iktisat muharriri Dilak Güngör, perakendede yaşananları kaleme aldı. İşte o yazı:
Malum, vatandaşın son devirde en kıymetli gündemi besin fiyatları olunca fahiş artırımlar, her gün değişen etiketler, marketlerin kârları gündemden düşmüyor. Lakin kimi şeyleri tartışırken kantarın topuzunu kaçırıyoruz.
Hatırlayın, BİM CEO’su Galip Aykaç’ın açıklamaları geçen hafta çok tartışıldı. Birçok kişi reaksiyon gösterdi. Ben de kendisinin üslubunu eleştirdim. Marketler bile posta koydu. Sonra Besin Perakendecileri Derneği’nden istifasını açıkladı.
Fiyatları her gün artıran marketlere boykotu ya da devletin kontrolünü anlarım da…
Camlarını taşlamak, önüne kuyu kazmak, Kurtlar Vadisi tadında ‘kapatırız’ diye racon kesmek nedir?
Bu olaylar doğruysa vahim…
Elbette marketlerle ilgili sorun var fakat yol yordam bu mu?
Geçen de yazdım, bir kere daha tekrarlayacağım.
Marketlerle uğraş edilecekse bunun yasal yolları var.
Misal, indirim marketler monopolleşme yolunda süratle ilerliyor. Tam bir mağaza enflasyonu yaşanıyor.
10 yılda yüzde 395 artışla mağaza sayısı 42 bine ulaştı. Köylere kadar indiler. İndirim marketlerin besin perakendesindeki yeri yüzde 80’leri bulmuş durumda… Bu önümüzdeki devirde daha da üst çıkacağa benziyor. Market zincirleriyle başa çıkmak için asıl buraya çekidüzen vermek gerekiyor.
Mesela, Perakende Yasası neden bir türlü çıkmıyor, anlayamıyorum.
Halbuki, kanunla bu gidişat durdurulabilir. Nüfus yoğunluğuna nazaran market sayısı sonlandırılabilir. Büfe-bakkal ile market ortasındaki aralık kuralı uygulanır. Adım başı market açılmasına müsaade verilmez. Esnafı korumak için marketlerin satabileceği eserler kanunla sınırlanır. Private label (özel ürün) konusunu geçen gündeme getirdim. Orada da marketlere mevzuatla sınırlama getirilebilir.
Veyahut, bu private label eserler marketlerin kendi fabrikalarında üretilirken kâr transferinin nasıl gerçekleştiğine vergi uzmanları bakabilir.
Sonuçta devletin ilgili kurumları bu işe el atabilir, atıyor da…
Örneğin, dün Rekabet Heyeti’nde değerli bir toplantı vardı. Besin üreticisi ve tedarikçisi 15 teşebbüs ile 5 zincir market, kelamlı savunmaya başladı. Şura özetle diyor ki, zincir marketler ortasında, ortak tedarikçiler aracılığıyla dolaylı temas kuruluyor. Fiyatlar yahut artışlar koordine ediliyor. Geleceğe dönük fiyatlamalar da ortalarında paylaşılıyor. Yani danışıklı dövüş var.
Onlar kendini nasıl savunuyor derseniz.
Sözlü savunmanın birinci gününde tedarikçilerin savunması enteresandı.
Çalışanlarını günah keçisi ilan edeni mi ararsınız, marketleri organize etmelerine karşın mağdur olduklarını sav edeni mi… (Savunmalar online yayınlanıyor, merak edenler izleyebilir.)
Kurulu ne kadar ikna ederler bilmiyorum ancak ben ikna olmadım. Bugün de kelamlı savunmalar marketlerle devam edecek, sonra sonuncu karar açıklanacak. Soruşturma sonrasında ‘hub and spoke’ (topla-dağıt tipi kartel) ihlali ve tekrar satış fiyatı tespiti nedeniyle yeni cezalar gelebilir. O yüzden demem o ki, cam çerçeve indirmek yerine devletin atacağı adımları bekleyelim…
