Sermaye Piyasası Heyeti Lideri (SPK) İbrahim Ömer Gönül birinci röportajını Sabah gazetesinden Dilek Güngör’e verdi.
Gönül, borsada geçtiğimiz hafta yaşanılan düşüşte toplumsal medya hesaplarından vatandaşı panikletmeye çalışıldığını belirterek, “Sosyal medyada yatırımcıyı yanlış yönlendirenlere de ceza kesiyoruz. İncelemesi devam eden çok hesap var” dedi.
Borsa düştüğünde çabucak ‘kriz’ algısı yaratılmaya çalışılıyor. Geçtiğimiz hafta ne yaşandı?
“Borsa bu düzeyden çıkar ya da iner” demek yanlış. Biliyorsunuz, son devirde yabancı yatırımcı daha evvelki periyotlara nazaran daha az. Daha çok yeni giren yerli yatırımcılar var. Onlar da daha çok kripto ve mevduattan gelen yatırımcılar… Biraz sakin ve temkinli olunması gereken dönemlerdeyiz. Vakit zaman borsada düzeltme hareketleri yaşanması olağan. Yabancı yatırımcı da gelebilir. Lakin şunu söyleyebilirim: Geçtiğimiz hafta olan harekette fevkalâde toplantılar yapıldığı savları hakikat değil. Biz SPK olarak sık sık Borsa İstanbul ile bir ortaya geliriz. Bir kriz masası kurulmadı. Bu süreçte kimi toplumsal medya hesaplardan borsada harika toplantılar yapıldığı, Külliye’ye çağrıldığımız yazıldı. Bunları yazanlar âlâ niyetli değil.
Bu süreçte aksi repo kontratlarıyla ilgili mühlet uzattınız. Bu karar piyasayı rahatlattı mı?
Aslında yeni bir mevzuat düzenlemesi yapılmadı. Mevcut düzenlemenin hatırlatılması gayesi ile yazı yazıldı. Bölümle görüştük. Aksi repo mukavelelerinin hisse piyasasında bir ölçü açılmasıyla ilgili talep var ve mevzuat çalışması yapıyoruz. Mevzuat çalışması bitene kadar da tedirginlik olmaması için mühlet uzattık. Gelecek hafta hazırlarız. Çok büyük özgürlük olmaz lakin cüz’i bir ölçü süreçlere müsaade vereceğiz.
Düşüşü halka arzların art geriye gelmesinin de tetiklediği söylendi. Bu kadar halka arz olmalı mı?
Halka arzlar rutin müracaattır. İnceleriz, müsaade vereceklerimize veririz. Siz kabul olanları biliyorsunuz. Bir de reddettiklerimiz var. ‘Daha âlâ hazırlanın, büyüyün, o denli gelin’ dediklerimiz oluyor. 2022’de 40 halka arz oldu. Elimizde kalan halka arz müracaatları vardı. Halka arzlara müsaade verirken tez etmiyoruz. ‘Bir an evvel halka arz yapalım’ diye bir bakış açımız yok. Lakin piyasada yeni arzları karşılayacak kaynak olduğunu görüyoruz.
Bu yıl kaç halka arz olur?
Başvurular devam ederse geçen seneyi aratmayacak kadar olur.
O KURUMUN PAYLAŞIMI MERCEK ALTINDA
Bu devirde bir aracı kurumun Twitter hesabından attığı borsa yorumu gerisinden da pay satması soru işareti doğurdu. Araştırdınız mı?
Kurum bazında konuşmak yanlış ancak bunların hepsini takip ediyoruz. Toplumsal medya hesapları ve YouTube kanalları dahil… Paylaşımdan sonra ne yaptığına nette alıcı mı satıcı mı olduğuna, yapılan paylaşımın bir hareket oluşturup oluşturmadığına kadar her şeyi inceliyoruz. Biz arkadaşlarımla 24 saat birbirimizle toplumsal medyada çıkanları paylaşırız. Gece yarısı bile ‘şuna önlem alalım mı’ diye arkadaşlarla konuştuğumuz oluyor. Münasebetiyle bu paylaşımları ve sonuçlarını inceliyoruz.
PATRONLARIN KENDİ PAYIYLA İLGİLİ KONUŞMASI TEHLİKELİ
İşverenlerin kendi payları hakkındaki konuşmalarından da rahatsız olmuştunuz. O bahiste bir süreç yaptınız mı?
Şirket sahibinin pay için konuşması bizde soru işareti yaratır. Şirket sahibi, borsaya açık şirketinin payıyla ilgili ‘benim fiyatım bu olmalı, çok yüksek ya da düşük’ dememeli… Bunlar tehlikeli söylemlerdir. Bırakın, o yorumu teknik tahlilciler, aracı kurumlar yapsın. Bu açıklamaların pay fiyatına tesiri olup olmadığını inceliyoruz.
Siyasi başkanların SPK’yı eleştirmesini, hatta tehdit etmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Siyaset kendi mecrasında yürüyor. Bizim siyasetle ilgimiz yok, teknik bir iş yapıyoruz. Manipülasyona müsaade vermemek için burada 50 arkadaşım çalışıyor. İspatladığımızda da gereken önlemi çabucak alıyoruz. 2022’de manipülasyon yaptığını tespit ettiğimiz 11 kişi hakkında hata duyurusunda bulunduk, 64 gerçek ve 7 hukukî kişi olmak üzere toplam 71 şahsa piyasa bozucu aksiyonlar kapsamında; yaklaşık 84.4 milyon TL idari para cezası verdik.
VERİLERİ TEK ÇATIDA TOPLAYACAKLAR
Risk Merkezi kuracağınızı açıkladınız. Burada ne amaçlıyorsunuz?
Manipülatif süreçleri ve öbür riskleri bir noktadan görmek istiyoruz. Sermaye piyasalarında Takasbank’ta, Borsa İstanbul’da, SPK’da kontroller var. Bütün dataların tek çatıda görülmesini istiyoruz. Böylelikle sistem birden çok riski algoritmik olarak bulup, birbiriyle ilişkilendirip, ihtar verecek. Yazılımı devam ediyor.
ŞİFRELİ BİLDİRİLERİ DAHİ İNCELİYORUZ
Sosyal medyada çabucak hemen her gün pay pazarlayanları görüyoruz. Bu mevzuda ne yapıyorsunuz?
Sosyal medyada bilgi kirliliği var. Twitter’ın kendi kuralları var, onlarla görüşüyoruz. Oradan pay tavsiye ediliyor. Ancak elinizde mahkeme kararı olmadan, o kişinin hatalı olduğuna dair bir evrakınız olmadan hesabı kapattıramıyorsunuz. Baktığınızda bunların birçoğu da birebir gün açılıp, tıpkı gün kapanan, bir takipçili, iki takipçili hesaplar… Bu biçimde etkileşim topluyorlar. Yüksek takip ve etkileşimle kendilerini kıymetli tahlilci üzere gösterip borsaya yeni girenleri gaye alıyorlar. Bir de Telegram ve WhatsApp kümeleri var. Burada da Siber Cürümler, Emniyet ve Savcılıklarla çalışıyoruz. Yakaladıklarımız kendilerini ‘eğitim veriyorduk’ diye savunuyor. Günün sonunda iş aslında yatırımcıya kalıyor. Bunlardan uzak durması gerektiğini öğrenmesi gerekir. Biz kapatsak da binlerce hesap var. Birini kapatsanız, başkasını açıyorlar. Foreks sitelerine bakın. Biz uzantısına 35 yazdıkları siteyi kapatıyoruz, 36’yı açıyorlar. Onu kapatıyoruz, 37’yi açıyorlar. 2022’de Türkiye’de yerleşik şahıslara yönelik olarak internet aracılığıyla yurtdışında kaldıraçlı süreç yaptırdığı tespit edilen 1.883 adet internet sitesine erişimin engellenmesi sağlandı. Toplumsal medyada yatırımcıyı yanlış yönlendirenlere de ceza kesiyoruz. İncelemesi devam eden çok hesap var. Bu bahiste bir dairemiz çalışıyor. Hatta borsa paylaşımı yapan hesaplar bazen şifreli bildiriler yolluyor mu diye de bakıyoruz.
Borsa yatırımcısına ne tavsiye edersiniz?
Borsaya yatırım yapanların toplumsal medyanın peşinden gitmemesi gerekir. Kısa vadede süreç yapıyorsanız kredi çekip borsaya girmeyin. Maalesef, borsaya yeni giren birçok yatırımcı aldığı payın kimin olduğunu, ne iş yaptığını dahi bilmiyor. Ferdi yatırımcılar Bilgi Edinme kapsamında bize başvuruyorlar. Diyor ki, ‘Hisse yükseldiği halde ben para kaybettim.’ Bizim arkadaşlar bakıyorlar, adamın o denli bir payı yok. Komşusundan duymuş bir pay adı… Onu da yanlış anlamış, kodu benzeyen bir hisseyi almış… Bir şirketi halka arz ediyoruz, yatırımcı nitekim şirketi bildiği için mi yoksa yeni halka arz olduğu için mi alıyor? İzahnameye bakıyor mu? Yoksa tavan olacak diye mi alıyor?
EV HANIMLARI VE GENÇLERE OKURYAZARLIK EĞİTİMİ
Finansal okuryazarlık konusunda neler yapacaksınız?
Bilhassa konut hanımları ve gençlere tartı vereceğiz. Kendi paydaşlarımızla bir program ortaya koyduk. Toplumsal medyayı kullanacağız. İnternet sitesi hazırladık. Eğitim alanlara sertifika vereceğiz. Temel eğitimler bir-iki haftada bitecek. Mesken hanımlarına ulaşmak için gerekirse tek tek vilayet il, ilçe ilçe gideceğiz. Gençlere eğitim için ilgili bakanlıklarla bir protokol hazırlamak istiyoruz.
SPEKÜLATÖRLER OBURUNUN İSMİNE SÜREÇ YAPIYOR
Astor’un halka arzında ferdî yatırımcıların az hisse aldığı tarafında eleştirildiniz.
Halka arzlarda ek satış hakkı veriyoruz. Bu talep daha çok nereden gelirse orada kullanılıyor. Astor’da kurumsaldan çok talep gelince bu hakkı orada kullandılar. Ferdî o nedenle daha az hisse aldı. Bireysellerin maalesef halka arz olan payları elinde tutma müddeti kurumsala nazaran daha kısa.
Ceza kesilse de süreç yasağı kalkar kalkmaz birebir isimler yeniden sahneye çıkıyor. Spekülatörlere daha ağır cezalar gelemez mi?
Aslında cezalar daha hafifti, son yıllarda ağırlaştı. Sermaye piyasası kabahatleri katalog cürümler sınıfında değil… O nedenle de anında cezaya dönüşmüyor. Biz para cezasını veriyoruz, gerekirse Cumhuriyet Savcılığı’na kabahat duyurusunda bulunuyoruz. Ondan sonrası savcılığın işi… Keşke cezası mutlaklaşmış spekülatörleri borsadan uzun müddet uzak tutabilsek… Fakat maalesef kendi isimlerine yapmasalar da oburlarının ismine tekrar spekülatif alım-satım yapabildiklerini görüyoruz. Onları tespit etmek için ağır efor sarf ediyoruz.
ROBOTLARA TEDBİR GELEBİLİR
Küçük yatırımcılar süratli süreç yapan robotlardan şikâyetçi… Bu bahiste bir tedbiriniz var mı?
Robotlar dünyanın bir gerçeği… Tanımlanan algoritmalara nazaran robotların yükselirken süratlice satıp, düşerken aldıkları vakitler olduğu üzere aksisi formda hareket ettikleri de oluyor. Borsamızla birlikte bu biçimde süreç yapan hesapları biliyor ve yakından takip ediyoruz. Bu hesaplar da piyasa bozucu hareketlerle ilgili düzenlemelerimize tabi. Yasaklamak olmaz. Ancak bu alanda kural setleri geliştireceğiz. Berbata kullanıma mahzur olmalıyız.
TÜRKİYE’NİN YÜZYILINDA SPK DÖNÜŞÜM İÇİNDE
Lider Gönül, Cumhuriyet’in 100’üncü yılında SPK’nın da kendisini yenilediğini belirterek, “Yeni daire başkanlıkları kuruyoruz. İştirak finans, finansal teknoloji ve sürdürülebilirlik üzere alanlarında kuracağımız yeni dairelerle daha aktif bir yapıyı oluşturmaya çalışıyoruz. İnsan kaynağımızı da güçlendiriyoruz. Bu hafta başında 36. Periyot Uzman Yardımcılarımızın meslek için eğitimleri başladı. Önümüzdeki birkaç ay içinde tekrar uzman yardımcılığı imtihan açacağız” dedi.
