Dijitalleşmenin her geçen gün artan boyutu ile reklamlar televizyondan radyoya, sokaklardaki billboardlardan internet mecralarına ve artık toplumsal medya ile taşınabilir olarak her an karşımızda.
Özellikle toplumsal medyada karşımıza çıkan ticari reklam ve haksız ticari uygulamalar hakkında Reklam Heyeti tarafından 2021 yılında yayınlanan “Sosyal Medya Kılavuzu” ve son periyottaki gelişmeler ile ilgili ayrıntıları YAK Avukatlık Ortağı Özge Konukçu anlattı.
Sosyal mecralarda yer alan reklamların tüketici üzerinde giderek artan yönlendirme tesirine sahip olması nedeni ile ve başta tüketicilerin korunması gayesiyle reklamlara ait farklı hukuksal düzenlemeler getirilmiştir.
İnternet kullanımının yaygınlaşması ile internet reklamcılığının reklamın daha fazla sayıda şahsa, daha aktif ve uygun maliyetlerle iletilebilmesine katkı sağlaması tarafı ile reklam kesiminde kıymeti giderek artmaktadır.
Bu değişim beraberinde elbette hukuk kurallarının değişimini de mecburî kılmaktadır.
Ülkemizde toplumsal medya ve toplumsal medya etkileyicileri (influencer) tarafından yapılan ticari reklam ve ticari uygulamalar hakkında ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara yol göstermek emeliyle Reklam Şurası tarafından 04.05.2021 tarihinde Toplumsal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz (“Sosyal Medya Kılavuzu”) yayınlanmıştır.
İngilizce karşılığı “Influencer”, Türkçeleştirilmiş hali ile “Sosyal Medya Etkileyicileri” kavramı ve tarifi birinci olarak bu kılavuzla açıklığa kavuşmuş, geniş manada diğerlerinin davranışlarını etkileyen ve değiştiren kişi olarak tanımlanmıştır. Toplumsal medya kullanıcısı ticari gaye ile hareket ettiği yani mal yahut hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, gaye kitleyi oluşturanları bilgilendirmek yahut ikna etmek gayesiyle pazarlama bağlantısında bulunduğu ölçüde toplumsal medya etkileyicisi olarak nitelendirilmektedir. Özetle toplumsal medya etkileyicisinin takipçi sayısına bakılmaksızın belirtmiş olduğumuz gayelerle hareket ediyor ve kural ve unsurlara karşıt davranıyor ise yaptırıma tabi tutulabilecektir.
Reklam Kurulu’nun, toplumsal medya etkileyicileri tarafından yapılan reklamlara yaptığı kontrollerde tespit edilen karşıtlıkların, örtülü reklam üzerinde ağırlaşması dikkat çekiyor. Toplumsal medya etkileyicisinin reklam yapma iradesi ile bir eser yahut hizmete olan talebin artırılması maksadıyla hareket ederek, yaptığı tanıtımlarla takipçilerini ya da yayını takip eden kullanıcılarını amaç aldığı ve onların tüketim tercihlerini değiştirmeyi amaçladığı paylaşımları reklam teşkil eder. Bu halde bir paylaşımın reklam olduğu belirtilmeksizin yapılması örtülü reklam demektir.
Örtülü reklam hukukumuzda yasaktır ve yaptırıma tabidir. Ayrıyeten bir ticari reklam kelam konusu değilse de bunun da açıkça belirtilmesi yerinde olacaktır.
Bu tarafta, paylaşım ve yayınların çok süratli ve çarçabuk yapıldığı toplumsal medya platformlarında toplumsal medya etkileyicilerinin paylaşımlarında “#Reklam, #Reklam/Tanıtım, #Sponsor, #İşbirliği, #Ortaklık, #İşbirliği değildir, #Reklam, #Reklam değildir” üzere etiket ve açıklamalara açık ve anlaşılır bir formda yer vermeleri gerekmektedir.
Kılavuz’a nazaran bu etiket ve açıklamalar paylaşım içinde kullanılan renklerden ve art fondan ayırt edilebilir nitelikte, basitçe okunabilir büyüklükte olmalı; tüketicilerin paylaşımla birinci karşılaştıklarında diğer bir şey yapmalarına gerek kalmadan paylaşımın ticari reklam olduğu anlaşılacak biçimde ve pozisyonda belirtilmeli; paylaşımda diğer etiket yahut açıklamalara yer verilmesi durumunda, onlar ortasında bu etiket ve açıklamalar açık görünebilir halde belirtilmeli; paylaşımın yer aldığı mecranın orta yüz ve teknik özellikleri de dikkate alınarak tüketiciler tarafından birinci bakışta fark edilebilecek biçimde sunulmalıdır.
