Pakistan Başbakanı İmran Han’ın 21-23 Temmuz’da yapacağı Washington ziyareti, iki ülke ortasında başta Afganistan’da barış olmak üzere birçok bölgesel ve milletlerarası mevzuyu gündeme getirecek.
Han’ın, ABD Lideri Donald Trump’la yarın yapacağı görüşme iki önderin vazifeye gelmesinden bu yana birinci görüşmesi olmasının yanı sıra iki ülke ortasında 2015’ten bu yana yapılan birinci üst seviye görüşme olma özelliği de taşıyor.
İki ülke bilhassa Afganistan’da barış üzere bölgesel bahislerde uzlaşı içinde çalışsa da ikili ilgilerde birbirlerine karşı açıklamalar yapıp yaptırımlar uyguluyor.
İlişkilerdeki gerginliğin sebeplerinin başında ABD’nin Pakistan’a yaptığı askeri yardımların kesilmesi, Pakistan’ın teröre dayanak veren ülkeler ortasında kıymetlendirilmesi, iki ülkede misyon yapan diplomatlara yaptırımlar uygulanması ve ABD’nin Pakistan’daki özgürlüklere ait raporları yer alıyor.
Han’ın Ağustos 2018’de vazifeye geldikten sonra ABD ile Pakistan’ın aleyhine yapılan mutabakatları iptal edeceğini duyurmasının akabinde ABD, Pakistan’a sağlanan 300 milyon dolarlık askeri yardımı durdurduğunu açıkladı.
ABD bilhassa Eylül 2018’den başlayarak çeşitli periyotlarda terörle çaba ve Afganistan’daki askeri çalışmalar nedeniyle Pakistan’a yaptığı yardımları kesmeye başladı. Tıpkı devirde Koalisyon Takviye Fonu’nun yapacağı 500 milyon dolarlık yardım da Kongre tarafından askıya alındı.
Dönemin ABD’nin Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Nikki Haley de yaptığı bir açıklamada, “Pakistan’a milyarlarca dolar para verdik lakin onlar hala teröristlere inançlı liman olmaya devam ediyor ve bu teröristler bizim askerlerimizi öldürüyor. Bunu kabul edemeyiz. ABD, Pakistan’a kendine çeki sistem verene kadar bir dolar bile vermemeli. Bunlar çok küçük paralar değil. Onlara para vermeden evvel ‘Ordunuza ve terörle çabanıza yardım etmemiz için evvel şu mevzuları düzeltin’ dememiz gerekiyor.” sözlerini kullandı.
Trump idaresi daha evvel de Pakistan’a yapılacak maddi yardımı kesmişti. Ocak 2018’de ABD’den yapılan açıklamada, Pakistan’ın kimi terör örgütleri için inançlı bölge olduğu ve bu örgütlerin Afganistan’da hücumlarda bulunduğu argümanıyla 255 milyon dolarlık askeri yardımın ödemesi durdurulmuştu.
“ABD Taliban’ın neden daha güçlü olduğunu açıklasın”
Trump’ın bir televizyon kanalında Pakistan’ı eleştirerek “Usame bin Ladin’in Pakistan’da askeri akademinin çabucak yanında yaşadığını herkes biliyordu. Pakistan’ı destekliyoruz, onlara yılda 1,3 milyar dolar veriyoruz lakin yardımı sona erdireceğiz zira onlar bizim için hiçbir şey yapmıyorlar.” açıklaması yapması ve Twitter’da “Pakistan’a artık milyarlarca dolar ödeme yapmayacağız zira paramızı alıp bizim için hiçbir şey yapmıyorlar. Pakistan’a milyarlarca dolar ödeme yaptık, bize (bin Ladin’in) orada yaşadığını bile söylemediler.” demesi üzerine karşılık ise yeniden Twitter üzerinden Han’dan geldi.
Han açıklamasında, “Hiçbir Pakistanlı 11 Eylül’de yer almamasına karşın ABD’nin terörle yürüttüğü savaşta onlara yardım ettik. 75 bin can kaybının yanında 123 milyar doların üzerinde maddi kaybımız var. ABD’nin yardımı ise değersiz bir ölçüydü. ABD, Pakistan’ı kendi yanlışlarını örtmek için günah keçisi ilan etmek yerine madem 14 bin NATO askeri ve 250 bin Afgan askeri ile yapılan terörle çabaya 1 trilyon dolar harcadı, Taliban şu an neden eskisinden daha güçlü onu açıklasın.” tabirlerini kullandı.
ABD’ye reaksiyon veren Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi ise açıklamasında, “Pakistan, terörle çaba ederken çok sayıda kurban verdi, çok paralar harcadı. Washington’ın vermekten vazgeçtiği parayı biz kendi kaynaklarımızdan harcadık. Artık ABD bu parayı Koalisyon Dayanak Fonu’ndan geri ödemeli.” diye konuştu.
Teröre dayanaktan gri listeye alındı
İki ülke, Han hükümeti kurulmadan evvel Pakistan’ın Haziran 2018’de Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Ait Mali Çalışma Kümesi (FATF) tarafından teröre dayanak verdiğine ait tezler sonucunda gri listeye alınmasıyla tekrar karşı karşıya gelmişti.
FATF’nin 37 üyesinden yalnızca Türkiye ve Çin bu karara ret oyu verirken, ABD ise kabul oyu kullanmıştı.
Gri listede yer almanın en büyük tesiri ekonomik alanda görülüyor. Bu durum, ülkelerin terörün finansmanını ve kara para aklamayı tedbire yeteneği olmadığı manasına geliyor ve bu tarafıyla memleketler arası finans piyasaları için risk taşıyor.
Gri listede bulunan ülkelerin memleketler arası bono ticareti, borç alma, havale alma yahut gönderme ile memleketler arası ticaret yapma yeteneği kısıtlanabiliyor ya da büsbütün ortadan kaldırılabiliyor.
Trafik kazası seyahat sınırlaması getirdi
İki ülke ortasındaki başka tansiyon ise Nisan 2018’de ABD’nin İslamabad’daki Savunma ve Hava Ataşesi Joseph Emanuel Hall’ın yaptığı kaza sonucu bir Pakistanlının ölmesiyle başladı.
Kırmızı ışıkta geçerek çarptığı Pakistanlının ölmesine sebep olan Hall’ın alkollü olduğu sav edilirken, Pakistan polisinin ise bu durumlarda yapılacak prosedürleri yerine getirmediği açıklandı.
Ülkeden çıkış yasağı konan Hall daha sonra kan parası ödeyerek Pakistan’dan ayrıldı fakat akabinde Pakistan tarafından diplomatlara çeşitli uygulamalar getirildi.
Buna nazaran, diplomatların misyon yaptıkları kentin 25 mil dışına çıkmadan 5 gün evvel Pakistanlı yetkilileri bilgilendirmesi, havalimanı, liman ve sonlarda aranma, eşyalarının x-ray aygıtlarından geçirilmesi, araçların camlarındaki sinemaların sökülmesi gerekiyor. Telsiz kullanımı ise müsaadeye bağlandı.
Buna karşılık misal bir adım da ABD’den geldi. ABD de Pakistanlı diplomatlara seyahat sınırlaması getirirken, diplomatlara sağlanan vergi indirimi ve öbür indirimlerin de kaldırıldığını açıkladı.
Pakistan da birebir indirimleri ABD kararını değiştirene kadar Amerikalı diplomatlara sunmama kararı aldı.
ABD’nin özgürlük raporları
İki ülke son olarak geçen ay ABD’nin din ve tabir özgürlükleri raporlarıyla karşı karşıya geldi.
ABD Dışişleri Bakanlığının hazırladığı Dini Özgürlükler Raporu’nda Pakistan’ın “Kaygıyla izlenen ülkeler” kategorisinde yer alması ve dini özgürlükler konusunda negatif bir trendin görüldüğünün belirtilmesi üzerine Pakistan, “ABD’nin taraflı Dini Özgürlükler Raporu’nu reddediyor, prensip olarak bu usul, hâkim ülkelerin iç işlerine karışan raporları ve rapordaki müşahedeleri kabul etmiyoruz.” açıklamasını yaptı.
Aynı rapor geçen yıl da gündeme gelmişti ve ABD’nin İslamabad Büyükelçiliği Sözcüsü Richard Snelsire, bu raporda yer alan ülkelere ABD’nin yaptırım uygulama hakkı olsa dahi Pakistan’a uygulanmayacağını söyledi.
Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun global terör örgütü ilan edilmesi
ABD ve Pakistan’ın son bir yılda ikili bağlarda olumlu görüşler paylaştığı tek husus ise Belucistan Kurtuluş Ordusu (BLA) örgütünün ABD tarafından global terör örgütü ilan edilmesi oldu.
Ay başında örgütü global terör örgütü ilan eden ABD, örgütle bağlı bireylerin ABD’deki tüm mal varlıklarının dondurulduğu ve ABD vatandaşlarının da bu kümeye yapacağı yardımların hata teşkil edeceğini açıkladı.
Pakistan ise bu adım karşısında “ABD’nin bu kararıyla Belucistan Kurtuluş Ordusu’nun tesir alanı daralacaktır. Bu örgütün aksiyonlarını yüceltenler başta olmak üzere faillerin, organizatörlerin, finansörlerin ve dış sponsorların hesap vermesi ve adalete teslim edilmesi kıymetlidir.” açıklaması yaptı.
Ayrılıkçı BLA örgütü, Belucistan’ın kaynaklarının adil paylaşılmadığı ve Çin’in bölgede yürüttüğü altyapı projeleriyle bölgenin kolonileştirildiği argümanıyla Çinlilere ve Pakistan güvenlik güçlerine saldırıyor.
Örgüt geçen yıl Çin’in Karaçi Başkonsolosluğuna ve Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) projesinin son durağı olan Gvadar kentinde Çinlilerin de kaldığı tek 5 yıldızlı otele saldırmıştı.
TRT World’e konuşan Stanford Üniversitesi Memleketler arası Güvenlik ve İşbirliği Merkezi Öğretim Üyesi Asfandyar Mir’e nazaran, ABD’nin bu kararının gerisinde Çin’le bölgede âlâ bağlantılar kurmak ve Pakistan’ın Afganistan’da yürütülen barış görüşmelerine dayanağını artırmak bulunuyor.
İki ülke Afganistan’da ahenk içinde
Beyaz Saray’da görüşecek Han ve Trump’ın gündeminde iki ülkenin de büyük oranda muahedeye vardığı Afganistan’da barış süreci var.
Özellikle Han’ın “15 yıldır savunuyorum.” kelamlarıyla açıkladığı Afganistan’da tahlilin diyalogla gerçekleşmesi, gelinen noktada iki ülkenin de başvurduğu sistem oldu.
Geçen yıl bu mevzuda bir açıklama yapan Han, “ABD idaresi, Afganistan konusunda Pakistan Adalet Hareketi (PTI) olarak 15 yıldır söylediklerimizle birinci sefer hemfikir.” tabirlerini kullanmıştı. ABD idaresi ve bilhassa ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad da Pakistan’ın barış sürecinde yer alması ve Taliban’ı masaya getirmek için tesirini kullanmasını istemişti.
Pakistan da bu talebi geri çevirmeyerek çeşitli teşebbüsler sonrası Taliban’ın masaya oturmasını sağladı ve ABD ile Taliban ortasında barış görüşmeleri başladı.
ABD ve Taliban’ın ortak kanısı olan yabancı askerlerin Afganistan’dan çıkarılması ise Pakistan’ın daha ileri vakitte olmasını dilek ettiği bir gelişme. Pakistan, barışın sağlanıp yeni hükümetin kurulmasının akabinde ülkenin kendi polis ve asker gücüyle güvenliği sağlamasının sonrasında yabancı askerlerin çekilmesini istiyor.
Pakistanlı yetkililerin açıklamalarına nazaran, bu sağlanmadan yabancı askerler ülkeden ayrılırsa güvenlik sorunları tekrar başlayabilir ve ülkede filizlenen DEAŞ güçlenebilir.
Pakistan, yalnızca Afganistan’ın değil tüm bölgenin de güvenliğini ilgilendirdiği argümanıyla Afganistan’da tam istikrar sağlanmadan yabancı askerlerin çekilmemesi gerektiğini savunuyor.
Bu mevzuyu mart ayında Alman mevkidaşı Heiko Maas’la yaptığı basın toplantısında lisana getiren Kureyşi, “Sorumluluk içinde çekilme” kelamlarıyla tam manasıyla güvenlik sağlanmadan çekilmeyi dilek etmediklerini belirtmişti.
Kureyşi, “Güvenliğin sağlandığı bir ortamda askerlerin çekilmesi hem Afganistan’ın hem bölge ülkelerinin dileğidir.” demişti.
Keşmir’de tahlil talebi
İki ülke ortasında gündeme gelecek bahislerden bir oburu de Hindistan-Pakistan ortasındaki Keşmir sorunu.
Daha evvel çeşitli seviyede Amerikalı yetkililerle birçok defa görüşen Pakistanlı yetkililer, sorunun tahlili için ABD’den takviye istemişti.
Son olarak şubat ayında Hindistan denetimindeki Keşmir’de düzenlenen bir taarruzda 40’ın üzerinde Hint askeri ölmüş ve akabinde yaşanan gelişmeler sonucunda iki ülke savaşın eşiğine gelmişti.
Hindistan ve Pakistan uçaklarının karşılıklı hava harekatında iki Hint uçağı düşürülürken, birinin pilotu Pakistan tarafından esir alınmıştı.
Pakistan’ın Hint pilotu güzel niyet göstergesi olarak iade ettiğini belirten Kureyşi, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’la görüşerek ABD’nin Keşmir sorunu tahlilinde üzerine düşeni yapmasını istedi.
Bolton bu periyotta Pompeo’nun iki ülke başkanıyla de görüştüğünü belirterek Pakistan’ı tansiyonu düşürmeye yönelik adımlarından ötürü tebrik etti.
Bolton ayrıyeten Pakistan-Hindistan ortasındaki meselelerin tahlili için diyalog yollarının aranması gerektiğini kelamlarına ekledi.
Kaynak: AA
