Ekonomim’den Doğan Selçuk Öztürk’ün röportajından alıntı
Hayat öykünüzü kısaca anlatır mısınız?
Önce İstanbul Erkek Lisesi’ni, akabinde İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ni bitirdim. Üniversiteden sonra o vaktin en büyük deri firması olan Kazlı Deri Sanayi’de ihracat kısmında işe başladım, 5 sene içinde en alt takımlardan başlayarak gerek konfeksiyon gerek pazarlama olarak en üst düzeylere geldim. “Bu işi öğrendim, kendim de küçük bir atölye kurabilirim” diye düşündüm. Beş yıl sonra oradan ayrıldım. Çok girişkendim, yerimde duramıyordum… Babamdan kalan mütevazı daireyi satarak 5 makine ile Derimod’u kurdum. Sene 1974. Büsbütün ihracata dönük üretim yapıyordum, o dönemde lisan bilmek çok değerliydi, ben de hem Almanca hem de İngilizce düzgün biliyordum. İki sene sonra kız kardeşim Zerrin Zaim de bize katıldı. Ben gaz, o fren, bu türlü böyle bir yerlere geldik. Birinci vakitler frenlenmesi sıkıntı bir girişimciydim. Fakat artık sakinleştim.
Deri eserlerin piyasadaki durumunu o yıllardan bugüne nasıl değerlendirirsiniz?
İşler büyürken o vakit Almanya’nın moda merkezi olan Düsseldorf’da bir firma kurduk ve pazarlamamızı oradan yapmaya başladık. Derimod ismiyle Avrupa’da 100’den fazla moda fuarına katıldık. Birçok dokumacılık firması ihracat birliklerinin teşvikleri ile Türkiye ismine katılırken biz Avrupa firması olarak kendi ismimizle katılıyorduk. Hem kendi koleksiyonumuzu satıyor hem de dünyanın tanınmış markalarına üretim yapıyorduk. 80’li yıllarda Türkiye’de deri ceketi polisler, sürücüler ve tramvay vatmanları giyerdi. Deri ceketler genelde soğuktan korunmak için giyilirdi ve renkler de siyah yahut kahveydi.
Zeytinburnu kıyı yolundaki fabrika binasının altına bir mağaza açtık. “Deriyi kumaş üzere işlemek, Derimod, Ümit Zaim” diye reklamlar vermeye başladık. Kıyıdaki bu mağaza bir anda çok istek gördü. Türk halkı birinci kez bu türlü dünya kalitesinde deri ceketlerle tanışıyordu. Hatta etiketlerin üzerinde ‘Derimod Ümit Zaim’ diye imzam bile vardı. Yumuşacık, renkli derilerden, çok hoş ceketler yapıyorduk. Ünümüz yalnız Türkiye’de değil, Avrupa’da da yayılmıştı. Derimod bu bölümde bir okul oldu. Bizden ayrılan birçok arkadaşımız gittikleri yahut kendi kurdukları firmalarda çok hoş deri ceketler yapmaya başladılar. Türkiye’nin turistik bölgeleri bu hoş ceketlerle doldu, çünkü turistler bu ceketleri kapış kapış alıyordu. Bir anda Türk derisi dünyada da tanınır hale geldi. Başkanlığını yaptığım Türk Deri Tanıtım Kümesi ile Antalya’yı Türk derisi reklamları ile donattık. Bu da çok ses getirdi. Bugün bile tax free sayılarına baktığınız vakit turistlerin en çok para harcadığı eserlerin başında deri ceket geliyor.
Bugün Derimod mağazalarında ceketten çok ayakkabı görüyoruz. Bu stratejik bir karar mı?
Evet, 20 yıl evvel mağazalarımızın cirosunun %10-15’i ayakkabıydı, artık tekrar çok deri ceket satıyoruz fakat ayakkabı işimiz çok büyüdü. Bugün ciromuzun %65’i ayakkabı, %35’i deri ceket. 1995’ten sonra birçok vilayette AVM’ler açılmaya başladı. Biz de birinci yıllarda 5-6 mağaza açtık. Kışın çok hoş deri ceket satıyorduk lakin yazın satışlar alışılmış ki çok düşüyordu. Genelde ortalamada ziyan ediyorduk. Ya mağazacılıktan çıkıp yalnız ihracata devam edecektik ya da yanında diğer eser de satacaktık. 45 yıl sırt sırta çalıştığım kız kardeşim Zerrin Zaim “Ayakkabıya girelim” fikrini ortaya attı. Biz aslında dericiydik. Ayakkabı bilgimiz yoktu. O ayakkabının başına geçti, ben ihracatın. 20 sene hayatını ayakkabıya verdi. Ayakkabı üretimi çok meşakkatli bir iş. Çok şükür bugün ayakkabı bölümünde A-B segmentinde açık orta piyasa başkanıyız.
Gerçekleştiremediğiniz bir hayaliniz var mı?
Şimdi iki oğlum işin başında, 90 adet mağazamız var, bunların çoğunluğu 350-400 metrekare büyüklüğünde mağazalar. Biz birinci kuşak olarak Türk derisini dünya markası yaptık, bizden sonraki kuşak da Türk ayakkabısını dünya markası yapmak için kolları sıvadı. Bu iş bir inanma problemidir, deride yaptığımızı ayakkabıda niçin yapmasınlar? Onlara bıraktığım misyon bu.
İş hayatınızın unutamadığınız bir anınızı anlatır mısınız?
1974’te Topkapı’da atölyeyi kurmuştum, her gün sabahın köründe işe gidiyor, cumartesi dahil 12 saat çalışıyordum. Merhum annem “Oğlum sen ne yapıyorsun, gelip bir göreyim” dedi ve sonraki gün atölyeye geldi. Benim üzerimde beyaz bir iş gömleği vardı, boynunda mezura olan bir ustayla konuşuyordum. Annem beni o halde görünce gözleri doldu ve “Vah vah oğlum, ben seni kolejlerde okuttum, sen meğerse terzi olmuşsun.” dedi. Sonra gelişmeleri gördükçe iftihar etmişti.
Yabancılarla yaşadığınız enteresan bir anınız var mı?
40 yaşındayken Musevi kökenli Hollandalı bir işadamı müşterim bana bir gün “Bak Mr. Zaim, 50 yaşından sonra işini artık hobi olarak yapman lazım” demişti. Artık düşünüyorum da, burası Hollanda yahut Norveç değil ki, biz her on yılda bir kriz yaşıyoruz. Ya dal krizi ya da ülkedeki ekonomik kriz… O vakit adama “Sen on yılda bir kriz yaşamak nedir, bilir misin?” diye soramamıştım.
İşiniz gereği çok fazla yurt dışı seyahat gerçekleştiriyorsunuz. Bunlardan aklınızda kalan bir öykünüzü dinleyebilir miyiz?
Allah vergisi acayip bir gözüm vardır. Hangi modelin satacağını çabucak anlarım. 25 yıl evvel Türkiye’den Düsseldorf’a gidiyordum, uçakta erkek bir yolcuda çok hoş bir ceket gördüm, Alman’dı, ceket de lacivert… Ceketin kolunun üst kısmında bir fermuar vardı. İstersen kol o fermuar ile ceketten ayrılıyor ve yeleğe dönüşüyordu. Ceketi çok beğendim. Uçaktan inince adamı takip ettim, tam havaalanından çıkarken yanına gittim. “Affedersiniz ben bu işi yapıyorum, ceketinizi çok beğendim. Sanki size iki misli bedeli versem bu ceketi bana verir misiniz?” dedim. Doğal adam evvel çok şaşırdı, baktı ki ben çok ciddiyim, gülümseyerek “O vakit 1.000 Mark vermeniz lazım” dedi, olağan o vakit için güzel bir paraydı, ben de “buyurun 1.000 Mark” dedim. Üstünden ceketi aldım, sonra o ceketin cebini değiştirdim ve o modelden en az 20.000 adet sattım.
Hüsranla biten kararlarınız oldu mu?
Çooook… Bir akil dostuma “Şimdiki aklım olsaydı şunları katiyetle yapmazdım” dedim. O da “Bunları o vakit yapmasaydın, şimdiki aklın olmazdı” dedi. Hakikat lafa ne denir. Ali Poyrazoğlu’nun “Ben yanlışlarımın üniversitesinden mezun oldum” kelamını çok severim. 1990’larda entegre üretim yapmak modaydı, yani dokumada hem kumaşı üreteceksin hem de konfeksiyon ve pazarlama yapacaksın. Biz de bu akıma kapıldık ve Çorlu’da tabakhane yatırımına girdik. Hem tabakhane, hem deri konfeksiyon, hem de ihracat bize ağır geldi. Hem dış modayı çabuk takip manasında, hem de finansman manasında zorlanıyorduk. 2001 krizinde dersimizi aldık ve tabakçılıktan çıktık. Bugün önemli olan marka ve koleksiyondur.
Yurt dışı seyahatlerinizden enteresan bir anınızı anlatır mısınız?
15 yıl evvel Münih havaalanında check-in yaptıktan sonra bir kafeye oturarak uçağın anonsunu beklemeye başladım. Birebir kafede bir masada bir kız ve bir erkek vardı ve ortalarında Almanca balayında nereye gideceklerini konuşuyorlardı.
Ben de kulak konuğu oldum. Balayı için birkaç ülkenin ismi geçti, sonra kız “Türkiye’ye gidelim” dedi, erkek de “Ne yani deri ceket mi almak istiyorsun?” diye kıza takıldı. İşte o vakit dünyada Türk derisini getirdiğimiz noktayı anladım.
