Türkiye’deki seçimlerin sonuçları, bilhassa aksi sonuç bekleyenler için çok büyük bir şok oldu. Siyaset okumasını yalnızca toplumsal medya üzerinden değil diğer bilgilere dayandırarak yapanlar içinse, ihtimaller dahilindeydi. Pekala toplumsal medyada esen rüzgar, pek çok seçmeni nasıl tersine bu kadar inandırmıştı? Milyonlarca insan, elindeki telefondan Twitter’a, Instagram’a bakarak, bir tarafın zaferinden nasıl bu kadar emin olmuştu?
Bu soruların cevabını anlamak için, aslında toplumsal medya şirketlerinin algımızı nasıl yönettiğine bakmak gerek. Çünkü pek çok seçmen farkında olarak ya da olmayarak seçim kanaatini toplumsal medya üzerinden ediniyor.
ALGORİTMA KENDİNİZ ÜZERE DÜŞÜNENLERİ KARŞINIZA ÇIKARIYOR
Sosyal medya şirketlerinin algoritma yapılanması bir müddettir pek çok uzmanın gayesinde. Yazılım mühendisleri tarafından dizayn nedilen bu algoritmalar aslında başta daha çok tüketim odaklıydı. Yani hayat stiliniz, koyduğunuz fotoğraflar, ziyaret ettiğiniz siteler ya da tıkladığınız linkler üzerinden tüketim alışkanlıklarınızı varsayım ederek, en uygun reklamı ya da tüketim aracını karşınıza çıkarmak üzerine heyetiydi.
Fakat bilhassa Trump’ın zaferiyle sonuçlanan 2016 ABD seçimleri sürecinde, pek çok uzman siyasi algoritmaların da varlığını fark etmeye başladı. Yani sağcıysanız, daha çok sağ tandanslı içerikler karşınıza çıkıyor. Ya da mesela sol tandanslıysanız, sizin görüşlerinize uygun uzmanların haberleri önünüze düşmeye başlıyordu.
Facebook’ta çalışan ve bu algoritma sistemini eleştiren Frances Haugen’in şu itirafları kayda bedel:
“Facebook, algoritmayı daha inançlı olacak halde değiştirirlerse, insanların sitede daha az vakit harcayacaklarını, daha az reklama tıklayacaklarını, daha az para kazanacaklarını fark etti. Facebook’ta kimse makûs niyetli değil, lakin teşvik edilen şeylerin hiyerarşisi yanlış. Facebook, daha fazla içerik tükettiğinizde daha fazla para kazanıyor. Beşerler duygusal bir reaksiyon uyandıran şeylerle uğraşmaktan zevk alıyor ve ne kadar çok öfkeye maruz kalırlarsa, o kadar çok etkileşime giriyorlar ve o kadar çok tüketiyorlar.”
Uzun lafın kısası yani siz A görüşüne sahipseniz, daima sizin o görüşünüzü körükleyecek ve hatta daha ileri götürecek fikirler daha çok toplumsal medya tüketmeniz ve tıklamanız için çıkarıyor. Bilhassa bu durum, daha çok haber ve siyaset yüklü olan Twitter için geçerli. Palavra haber ve troll ağlarına ek olarak, daima kendi fikrinizin başınızda yankılanmasını anlatan bir kavram var. Artık ona bakalım.
YANKI ODASI NEDİR?
Bu kavramın ismi yankı odası. Toplumsal medya mecralarında misal görüş ve inanç sahiplerinin fikir paylaştığı, bu görüş ve inançların daima tekrarlandığı ve aykırı görüşlerin yer almadığı tek taraflı bağlantı biçimine ‘yankı odası etkisi’ denir.
Bu teoriyi anlamak için öncelikle, her gün saatlerimizi harcadığımız toplumsal medya şirketlerinin kar gayeli kurumlar olduğunu aklımızda bulundurmak gerek. Tercih edilmemek, bu şirketlerin reklam gelirlerini azaltacağı için kullanıcıların görmek istediği sonuçları karşılarına çıkarıyorlar. Filtreleme özelliği sayesinde kullanıcılar, çatışma yaşamayacakları ve görüş birliği içinde oldukları öteki kullanıcılarla bir ortaya daha çok geliyor.
Ayrıca, pek çok araştırmaya nazaran, doğruluğundan emin olmadığımız bilgiler, tanıdığımız birinden geliyorsa o bilgiyi gerçek kabul etmemiz daha yüksek ihtimal. İşte tam da bu nedenlerle, sanal dünyada kendi belirlediğimiz etrafın içindeyken doğruyla yanlışı ayırt edebilme kabiliyetimiz değerli ölçüde azalıyor. İlgimizi çekebilecek, fikirlerimizi değiştirebilecek görüşlerin varlığından dahi haberdar olmadan kendi yankı odamıza hapsoluyoruz.
Yankı odaları, kullanıcıları sınırlayan algoritmaları ile niyetlerimizi destekleyen, kanaat ve inançlarımızı tekrar ederek kuvvetlendiren bir dijital ortam oluşturuyor.
İşte bu ortam, son seçimlerde de devredeydi. Bu nedenle hem iktidar, hem muhalefet zaferinden çok emindi. Lakin sonuçlar gösteriyor ki, yalnızca birinin tahlilleri toplumsal medyanın çok ötesindeydi.
patronlardunyasi.com
