Ehliyetten, pasaporta kadar birçok kalemde yapılan üç haneli artırımlar enflasyonu düşürme vaatlerini de boşa çıkardı. Vatandaşın cebinden yiyen modele ‘Bu çelişki sistemin özeti’ yorumları yapıldı.
‘AMAÇ SEÇİM ÖNCESİ FAİZİ TEK HANEYE İNDİRDİK’ DİYEBİLMEK’
Piyasada oranlar tırmanırken MB faizi 150 puan indirimle yüzde 9’a indirdi. Karar metninde, mevcut düzeyin kâfi olduğu kaydedilerek indirim döngüsünün bitirileceği belirtildi. Enflasyonun yüzde 86 olduğuna dikkat çeken ekonomistler ‘Dünyada örneği yok’ tenkitleri yöneltti. Seçim öncesi emelin tek hane telaffuzları olduğunu ileri süren uzmanlar ‘Faiz indiriliyor lakin Hazine’nin faiz yükü artıyor’ dedi.
ARTIŞI DA GÖZDEN GEÇİRİN DAVETLERİ BOŞA ÇIKTI
Karar gazetesinin haberine nazaran Faiz üzerinde piyasada karşılığı olmayan düzenlemeler yapılırken A’dan Z’ye tüm vergi ve cezalarda baz alınan ve yüzde 123 olarak belirlenen yine değerleme oranında indirim davetleri karşılık bulmadı. Gelinen nokta karşısında ‘Zamda tek hane gayesi yok’ reaksiyonları lisana getirildi. Düzenlemenin Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla 6 aylık pasaport harcı 309 liradan 689 liraya, kırmızı ışık cezası ise 427 liradan 952 liraya çıktı.
Politika faizini 150 baz puan indirimle yüzde 9’a çeken Merkez karşısında döngü tamamlandı. İktisat idaresi süratle faizi tek haneye indirmeye çalışırken, enflasyon patladı. Bununla birlikte de yine değerleme oranı yüzde 122 arttı. Vergi harçları, trafik cezaları ve enflasyonda 3 haneli artış olacağı görülürken, faiz tek hanede kalacak. Ama piyasada tek haneli faizle süreç yapan banka çabucak hemen yok.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 2022’nin son faiz indirimini de yaptı. Kasım ayında beklenildiği üzere faiz indirimine giden Merkez Bankası, siyaset faizini tek haneye sonunda indirdi. Siyaset faizini 150 baz puan indirimle yüzde 9’a çeken Merkez karşısında döngü tamamlandı. İktisat idaresi süratle faizi tek haneye indirmeye çalışırken, enflasyon patladı. Bununla birlikte de yine değerleme oranı yüzde 122 arttı. Faiz tek haneye düşerken, enflasyon yüzde 85’i aştı. Yeni yıla Türkiye tek haneli faizle girecek iken trafik cezaları, pasaport, kimlik harçları ve vergiler 3 haneli olarak artacak.
İstanbul’un enflasyonu 3 haneyi bulmuşken Türkiye’nin enflasyonu da yüzde 100’ün üzerinde yükseleceği varsayımlar ortasında. Ekonomistler de bahis hakkında yorum yaparken ekonomist Mahfi Eğilmez “Enflasyon yüzde 85,5. TCMB siyaset faizini yüzde 9’a indirdi. Aralık’ta enflasyon baz tesiriyle düştüğünde ‘faizi düşürdük enflasyon ondan düştü’ denilebilecek. Bankalar mevduat müşterisini kaçırmamak için faiz artırmaya devam ediyorlar fakat onun değeri yok. Dostlar alışverişte görsün” dedi. Ekonomist Uğur Gürses ise “Kendi enflasyon iddiası bile yüzde 20’nin altında olmayan bir kurumun idaresi faizi yüzde 9’a çekip siyaset faizinin ‘yeterli düzeyde’ olduğunu yazmış. Göz nazaran göre vatandaşın gelirini, şirketlerin sermayesini eritmek demek bu… Bile bile topluma, ülkeye kötülük” yorumunu yaptı.
Ekonomist Mustafa Sönmez “TCMB faizi yüzde 9, eskisi yüzde 10,50 idi. Böylelikle tek haneye indi. Enflasyon kaç yüzde 86. Negatif faiz 77 puan. Dünyada örneği yok. Arjantin’de bile 13 puan. Tek haneli enflasyonu propaganda gereci olarak kullanacaklar. Allah akıl versin. Dünyayı kendilerine güldürüyorlar” yorumunda bulundu. Ekonomist İris Cibre ise “Şu an ulaşılan tablo gelir adaletsizliğin resmidir. Düşük faizle borçlanabilen şanslı bir bölümün kocaman gülen ağzı, birikimi olmayan, 3 kuruşa geçinmeye çalışan vatandaşın enflasyon barları altında ezilişidir” açıklamasını paylaştı.
‘YENİDEN DEĞERLEME YÜZDE 122 OLDU’
Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir Yönetimi Başkanlığı tarafından hazırlanan Vergi Yordam Kanunu Genel Bildirimi, Resmi Gazete’de yayımlandı. Bildirimde, Vergi Yordam Kanunu uyarınca yine değerleme oranının, yine değerleme yapılacak yılın ekim ayında (ekim dahil) bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran Türkiye İstatistik Kurumunun yurt içi üretici fiyat endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı olduğu ve bu oranın Bakanlıkça Resmi Gazete ile ilan edilmesi gerektiği belirtildi.
Bu kapsamda, tekrar değerleme oranının 2022 yılı için yüzde 122,93 olarak belirlendiği kaydedildi. Düzenlemede, bu hususta daha evvel yayımlanmış bildirimlerin de yürürlükte bulunduğu bildirildi. Çeşitli vergi ve harçlarla ilgili kanunlarda, vergi, harç ve ceza meblağlarının her yıl yine değerleme oranı kadar artması öngörülüyor. Vergi Yol Kanunu uyarınca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, vergi ve harçlarda yine değerleme oranını yüzde 50 azaltma ve yüzde 50 artırma yetkisi bulunuyordu. Motorlu Taşıtlar Vergisi’nde ise Cumhurbaşkanının artırma yetkisi yüzde 50 olmakla birlikte, indirme yetkisi yüzde 80 seviyesinde. Cezalarda ise ilan edilen tekrar değerleme oranları değiştirilemiyor.
ARTIK FAİZDE İNDİRİM YOK
Merkez Bankası raporu şöyle sürdü: “Kurul, siyaset faizinin 150 baz puan düşürülmesine karar vermiştir. Şura, mevcut siyaset faizinin global talebe ait artan riskleri dikkate alarak kâfi seviyede olduğunu kıymetlendirmiş, ağustos ayında başlatılan faiz indirim döngüsünün sonlandırılmasına karar vermiştir. Fiyat istikrarının sürdürülebilir bir halde kurumsallaşması maksadıyla TCMB’nin tüm siyaset araçlarında kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir. Kıymetlendirme süreçleri tamamlanan kredi, teminat ve likidite siyaset adımları para siyaseti transfer düzeneğinin aktifliğinin güçlendirilmesi için kullanılmaya devam edilecektir.”
CEZA VE HARÇLARA KAPSAMLI DEĞERLEME ZAMMI
Bazı ceza ve harçlar da böylelikle değişecek. Ruhsatsız araç kullanma 370 TL, emniyet kemeri takmamak, park yasağını ihlal 436 TL, engelli otoparkını işgal 874 TL, seyir halinde cep telefonu kullanmak, kırmızı ışık ihlali, muayene yaptırmamak 952 TL, kış lastiği taktırmamak 2 bin 534 TL ve birinci kez alkollü araç kullanmak 4 bin 64 TL’ye çıkacak.
Yeniden değerlemeyle birlikte 3 yıldan fazla olan pasaport harcı da 3 bin 295 liraya çıkacak. Cep telefonu harcı 2 bin 732 liradan 6 bin liraya, şoför dokümanı harcı da B sınıfı için 2 bin 489 lira olacak. En düşük MTV vergisinin de 3 bin liraya yaklaşacağı hesaplanıyor.
ENFLASYONDA YÜKSELİŞ BEKLENENDEN DAHA FAZLA SÜRECEK
Merkez Bankası’nın PPK sonrası yaptığı açıklama ise şöyle:
“Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte tahlil araçları sayesinde temel besin başta olmak üzere birtakım dallardaki arz kısıtlarının olumsuz tesirleri azaltılmış olsa da memleketler arası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının artış eğilimi sürmektedir. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve memleketler arası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.
Bununla birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları yüksek güç fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğu ile işgücü piyasalarındaki katılıklara bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini vurgulamaktadırlar. Ayrıyeten son periyotta besbelli biçimde açılan politika-kredi faizi makasının ilan edilen makroihtiyati önlemlerin katkısı ile geldiği istikrar yakından takip edilmektedir. Konsey, nakdî transfer düzeneğinin aktifliğini destekleyecek araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve ek önlemleri devreye alacaktır. Uygulanacak siyasetler aralık ayında açıklanacak olan 2023 Yılı Para ve Kur Siyaseti metninde kapsamlı olarak ilan edilecektir.”
