Azrail’le randevu yaklaştı galiba. Zira, evvelce omuzumdan hiç ayrılmayan İlham Perileri toz oldu, yerlerini Muzur Şeytanlar aldı. Evvelce, her gece bir İlham Perisi uykuma girer, “Yaz beni yaz beni, yaz beni!” diye beni klavye başına oturuncaya kadar beynimi yeri. Artık? Artık, birkaç tane uyuz Şeytancık başıma giriyor, lakin “Yaz beni” diye değil, tekme-tokat birbirlerini dövmek için. Göya insan yaşlandıkça daha sabit fikirli olurmuş? Ben insan değilim herhalde, zira her geçen gün bildiklerime inancımı yitiriyorum. İşe bu yüzden artık daha az makale yazıyorum. Başımdaki kuşku bulutu yazmamı engelliyor.
Bu hoş millet Altılı Masa’nın “an meselesi” olan dağılması, Soylu’nun “her an ilan edilecek istifası“ ile meşgulken, dünyada sahiden her jenerasyonda bir kere göreceğimiz olaylar cereyan ediyor. Ulan, Kuzey Akımı 1 ve 2 boru çizgilerini kim sabote etti? Namussuz meretlere erişmek için nükleer denizaltı lazım. Ukrayna da olabilir, Çin de, ABD de, Rusya’da. Ancak sonuç belirli: Güç artık Batı ve Doğu ortasında cereyan eden IIci Soğuk Savaşın silahı oldu. Yalnızca bu bahiste makale değil, kitap yazılır.
Hafta içinde İngiltere Merkez Bankası (BoE) süratle yükselen getirileri frenlemek için DİBS (gilt) pazarına müdahale ederken (alım yaparken), bir kaç saatliğine de olsa ABD 10 yıl vadeli devlet tahvilinin (DİBS) getirisi %4’ü aştı, sonra 25 baz puan kadar düştü.
Eleştiri yahut küçümseme olarak söylemiyorum, fakat bu haberler büyük çoğunluğumuzun dikkatinden kaçtı, ya da hayatımızı etkilemediği için omuz silkip sıradaki habere “swipe ettik”. Lakin kazın ayağı hiç de o denli değil. G10 devlet tahvili pazarının günlük hayatımıza tesiri, güçten daha fazla, tahıl fiyatlarından daha fazla. Nükleer savaş kadar değil ancak, pazar yerinin ortasına atılan pimi çekilmiş el bombası bırakmak kıvamında.
BoE niçin gilt pazarına müdahale etti? Zira çaylak başbakan Truss’un vergi indirim paketi yatırımcıları paniğe uğrattı, sıcak para süratle İngiltere’den kaçarken, Sterling ve giltler darmadağın oldu. Gilt pazarı tıkanırsa, İngiliz Hazinesi borçlanamaz, şirketler hiç mi hiç borçlanamaz. Döviz sarsıntısı enflasyon ithal eder, proje ve ipotek kredisi bulmak imkansız olur. BoE mecburen devreye girdi ve muhtemelen de uzun müddet getirileri makul seviyede tutmaya çalışacak. Velakin, İngiltere artık dünyanın hükümdarı değil, fon yöneticileri BoE’ı yenecek mali kaynaklara sahip. BoE ve “piyasa katılımcıları” ortasında bilek güreşi ise oynaklığı artırır. Şayet giltler BoE güdümünden çıkarsa, “mali bulaşma” yaşanır, tüm G10 tahvil pazarından kaçış yaşanabilir.
Bir problem daha var, swap pazarları vasıtasıyla G10 DİBS spot getirileri birbirlerine bağlı. Yani, Gilt faizleri yükseliyorsa, bu kesinlikle Alman Bundları ve ABD DİBSİ de sarsar. Gerçekten de o denli oldu. Gelişmiş Ülke DİBS “korku endeksi” MOVE 2020 pandemi günlerinden bu yana tepesine vasıl oldu. ABD DİBS pazarında süreçler sığlaştı, bu da getirileri üst itiyor.
Şirin bir Muzur Şeytancık gelip burnuma kondu, “Abi, yaz bunu da yaz” diyor. Giltlerde çalkantı sürerse, BoJ getiri eğrisini denetim edemez. İtalyan Eurobondları da patlar. Teslim oldum, çaresizim, yazdım..
Tabii, dünya tahvil pazarında tek sorun Bayan Truss değil. Fed guvernörleri her gün sıraya dizilip “2023’te de sizin valdenizi ağlatacağız, sokakta görmeyelim, burnuna yumruğu yapıştıracağız” diye demeçler veriyor. Öte yanda, enflasyonun 2023 yılında gerileyeceği hiç kesin değil. OECD’nin Eylül raporuna nazaran küresel enflasyon 2023’de geriler, lakin Fed-AMB gayesinin çok üstünde kalır. Şayet benim savunduğum üzere güç artık IIci Soğuk Savaşın silahlarından biriyse, kış aylarında dünya bir güç şoku daha yaşar VE 2023 yılında enflasyon beklendiği kadar yavaşlamaz. Fed-AMB-BoE 2024 yılında da para siyasetini epeyce sıkı tutmak zorunda kalır. Daha da berbat bir şey olur. Enflasyonla uğraşın beklenenden uzun süreceği, ya da dünya iktisadının deflasyonist ortamdan çıkıp 1970’ler gibisi enflasyonist düzleme oturduğu algısının yayılması uzun vadeli faizleri de yüksek meblağ. Normalde, ABD 20 yıl vadeli DİBS’de %4 adil getiri olmalı, lakin 10 yıl boyunca ABD TÜFE %3, GSYH büyümesi de %2 olacaksa, o getiri %5’e çıkar.
Eğer ABD 10 yıl vadeli DİBS getirisi 2023 boyunca %4 yahut üstünde seyredecekse, SP500’ün ruhuna fatiha. Onun yanına da Türkiye üzere Gelişmekte Olan Ülkelerin naaşlarını defnederler. Pay senetlerinin dünya iktisadı üzerinde değerli etkisi yok. Uzun vadeli faizler bütün dünyanın borçlanma maliyetini belirliyor. Artık düşünün, bir yanda daima yükselen kısa vadeli dolar faizi Dolar Endeksi’ni üst itiyor, bizim üzere düşük kredi notlu ülkelerin dolar kredi yenilemesini zorlaştırıyor. Öte yanda burnuna kadar dolar borca gömülmüş bir dünyada ekonomik büyüme yavaşlıyor. İşte, mali krizler bu türlü patlak verir. Bir bakmışınız, kırılgan ülkelerin dış krediye erişimi kesilmiş, Arjantin, Mısır, Pakistan, Bangladeş arka geriye temerrüte düşüyor. Güçlü ülkelerde bile en büyük banka ve holdingler dışında şirketler FX tahvillerini yenileyemeyip ödemek zorunda kalıyor. Sabit sermaye yatırımı yapamıyorlar, teknoloji ithal edemiyorlar, istihdam artıramıyorlar. Fredi’nin Kabusları üzere.
“Bize ne?” derseniz? Aslında anlattım, fakat Nebati Abi anlasın diye TANE TANE YAZAYIM. Eylül-Haziran 2023 ortasında vadesi gelen $50 milyar civarında dış borç var. Üstüne bir de $40 milyar civarında cari açı binecek. TCMB’de harcanabilir FX rezervi en fazla $40 milyar. Size kolay bir kaç soru:
- Rusya’dan ne kadar para gelmeli?
- Net yanılgı noksandan ne kadar para gelmeli ki,
- TCMB FX rezervi seçime kadar dayansın?
İkinci soru:
FX rezervleri seçime kadar dayanmazsa ne olur?
- Sermaye denetimleri ilan edilir
- Dolar/TL 21 Aralık’ta olduğu üzere bir gecede %40 filan paha kazanır.
- Hiç bir bok olmaz, Yeni İktisat Modeli sayesinde Şubat’ta cari açık filan kalmayacak.
Pentagon uzaylıların varlığını sonunda kabul etmek zorunda kalmış. Artık gelseler de yeseler bizi. Bitsin bu cehennem azabı diyorum.
FÖŞ
FÖŞ: Putin 3. Dünya Savaşı mı Çıkartacak? Yoksa 3. Büyük Buhranı mı?
FÖŞ yazdı: Savulun, son 15 yılın en şiddetli ayı pazarı başladı
