Küresel iktisadın boğuştuğu 5 sorun
Dünya muharriri Dr. Hafize Gaye Erkan Global iktisadın boğuştuğu 5 sorunu kaleme aldı:
“Amerikalılar, her sorunun bir tahlili olduğuna inanırlar; Çinliler ise her tahlilin yeni bir dizi probleme giriş bileti olduğunu düşünürler.” Henry Kissinger
Dünyada ortaya çıkan makroekonomik zorluklar, gelişmiş ekonomilerde uzun müddettir düşük ve negatif gerçek faiz oranlarının neden olduğu istikrarsızlığın sırf “ilk sonuçları”dır. 2022’de dünya, on yıllardır görülmemiş şartları yansıtan, temelde farklı bir iktisat ve yatırım rejimine geçiş yaptı. Arz fazlası, ölçülü enflasyon ve kolay para çağının yerini arz kısıtlamaları, yükselen ve geniş tabanlı enflasyon ve yükselen faiz oranları ile nakdî daralmanın ve artık de banka kredilerinde daralmanın birleşik tesiri aldı. Piyasalar bu değişiklikleri daha yüksek oynaklık, riskli varlıkların aşağı taraflı yine fiyatlandırması ve nakit ve tahvillerdeki kıymetli ölçüde daha yüksek getirilerle yansıttı. Bu şartlar ve Ukrayna’daki savaşın yarattığı jeopolitik risk karşısında, ekonomik büyüme görünümü ABD, İngiltere ve AB’de siyaset kaynaklı muhtemel bir sakinlikle daraldı. Bu faktörler, güç istikrarını kullanıcılardan sermaye sağlayıcılara kaydırmak için bir ortaya geldi. İleriye baktığımızda, yapay zekâ, gelişmiş 5G teması, dijital kimlik, yeni jenerasyon semiconductors ve “hard-tech” şirketleri, sürdürülebilirlik ve güç geçişi ile gen ve hücre tabanlı tedavilerde büyük yatırım fırsatları var. Bunun yanısıra, genel olarak global iktisada baktığımızda, kimi göz önünde bulundurulması gereken trendler var:
Yatırımcılar için kritik ehemmiyete sahip olan, resmi rezerv varlıklarda altının hissesi, merkez bankalarının son on yılda yaptığı alımlara karşın, tarihî standartlara nazaran hala düşük.
Gümüş, tüm vakitlerin en yüksek düzeyinin yarısında süreç görüyor, lakin devam eden arz açıklarının yeni bir paradigmasına giriyor. Altın-gümüş oranı sürdürülebilir bir gerilemede mi? World Silver Survey’e nazaran, endüstriyel gümüş talebinin bir dizi yapısal nedenden ötürü global GSYH’den daha süratli artması mümkündür: “Bunlar ortasında yenilenebilir güç kaynaklarına geçiş, araçların elektrifikasyonu ve 5G ağlarının kullanıma sunulması yer alıyor.”
DE-DOLARİZASYONDA YENİ ÜLKE: ENDONEZYA
De-dolarization’a yönelik ivme hızlanıyor üzere görünüyor. En değerlisi, doları ekarte etmenin yollarını belirleyen yalnızca Rusya değil. 26 Nisan’da Endonezya, denizaşırı ticari ödemelerinde mahallî para ünitesi lehine dolardan uzaklaşmayı planladığını açıkladı. Brezilya ve Çin ortasındaki gelişen alakaların dolarsızlaştırmaya yönelik ivmeyi hızlandırması mümkündür. Brezilya ve Endonezya, KONUT (elektrikli araçlar) geçişi için gerekli olan güç ve metaller açısından güçlü iki değerli güç merkezi… Latin Amerika ve ASEAN’da güç ve metal ticaretini kendi para ünitelerinde düzenlemeyi seçen ülkelerin sayısında bir artış olursa, bu muhtemelen doların marjinal talebini ve yabancıların yüksek ölçüde doları tutma gereksinimini azaltacaktır.
Ortadoğu’da gelişen jeopolitik yer, güçlü ekonomik büyüme ve bölgeye sermaye akışı için giderek daha istikrarlı bir taban sağlıyor. Bunun yanısıra, global petrol ve metal darboğazları göz önüne alındığında, Latin Amerika için uzun vadeli görünüm olumlu. Latin Amerika, bölge iktisadının doğal kaynakların ihracına odaklanmasını sağlayan dünya çapında en kapsamlı emtia ölçülerinden birine sahiptir. Latin Amerika, bilinen global petrol rezervlerinin yüzde 20’sini oluşturuyor ve Orta Doğu’nun akabinde geliyor.
EL NİNO’NUN ZİYANI 3 TRİLYON DOLAR
Aşırı hava şartlarından kaynaklanan ekonomik kayıplar artıyor ve sadece önümüzdeki beş yıl içinde El Niño’dan kaynaklanan kestirimi 3 trilyon dolarlık kayıp bekleniyor. Doğal afet risklerinin yüzde 75’i sigortasız, bu da yükselen primler demek. Çok hava, iklim ve suyla ilgili olaylar, 1970-2021 yılları ortasında yaklaşık 12 bin felakete neden oldu ve bildirilen ekonomik kayıp 4.3 trilyon dolar, bunun 1.7 trilyon doları ABD’ye ilişkin. 2022’de doğal afetlerin iddiası ekonomik maliyeti 360 milyar dolardı ve bunun 220 milyar doları sigortasızdı. Doğal güç ise iklim kaynaklı su baskınları ya da kuraklık, tabiata dayalı ve yavaş su tahlilleri de dahil olmak üzere su idaresine yeni yaklaşımlar gerektirmektedir. Hindistan, İran ve Ortadoğu ve Afrika’daki başka ülkelerde suya erişim konusunda daha fazla şiddetin patlak vermesiyle, suyla ilgili çatışmalar giderek sıklaştı. Yeşil yahut tabiata dayalı altyapının tesirli olduğu ve daha düşük maliyetli olduğu konusunda artan bir görüş var. Artan çok sel ve kuraklıkla başa çıkmanın anahtarı, doğal su-kara etkileşiminin gerçekleşmesine müsaade vermek için karadaki suyu yavaşlatmanın yollarını bulmaktır.
ÇİN KRİTİK MİNERALLERİN YENİ OPEC’İ Mİ?
Yapay zekanın süratle artan karbon ayak izi, daha fazla güç verimli çipler, yapay zeka modeli sıkıştırmaya ve hızlandırılmış pak güç üretimine büyük yatırımlar yapılmasını sağlayacak.
Çin, dünyanın pak güç geçişine öncülük ediyor: Çin’in pak güç tedarik zinciri üzerindeki denetimi her gün artarak daha da ilerliyor. Çin, kritik minerallerin OPEC’i olacak mı? Çin’in pak güç eserleri tedarik zincirindeki hakimiyeti, birçok pak güç eserinin üretiminde kilit girdiler olarak kullanılan kritik gereçlerin madenciliği, işlenmesi ve rafine edilmesine hakikat ilerlemiştir. Bu, Batılı ulusların inançlı ve dostça buldukları bölgelerde pak güç eserleri üretmenin yollarını bulsalar bile, üretim girdileri olarak kritik minerallerin yanı sıra temel bileşenleri tedarik etmesi için tekrar de Çin’e güvenecekleri manasına geliyor. Kritik minerallerin üretimi coğrafik olarak epeyce ağırlaşmış durumda ve bu da tedarik güvenliğiyle ilgili tasaları artırıyor. Demokratik Kongo Cumhuriyeti bugün kobaltın yüzde 70’ini sağlıyor; Çin, az toprak elementlerinin (REE’ler) yüzde 60’ını; ve Endonezya nikelin yüzde 40’ını. Avustralya, lityum madenciliğinin yüzde 55’ini ve Şili yüzde 25’ini oluşturuyor. Bu minerallerin işlenmesi de hayli ağırdır, Çin NTE’lerin yüzde 90’ının ve lityum ve kobaltın %60-70’inin rafine edilmesinden sorumludur.
KÜRESEL BÜYÜME ASYA’YA KAYIYOR
Küresel ekonomik büyüme Asya’ya, bilhassa Hindistan ve Güneydoğu Asya’ya gerçek kayıyor. Dengeli siyasi liderlik ve büyüme yanlısı siyasetlerle, Hindistan’ın son on yılda G20 ülkeleri ortasında en süratli büyüme potansiyeline sahip olduğuna inanıyorum. Ülke, dijital iktisadının gelişiminin erken periyodunda, güçlü bir demografik pozisyonu ve imalat kesimini daha agresif bir biçimde geliştirmeye kararlıdır.
Hindistan, ayrıyeten güç depolamada değerli bir ihtilalin eşiğinde. Ulaşım ve güç kesimlerinin karbondan arındırılmasını hızlandırmak için kendine yeten bir güç depolama sanayisi geliştiriyor. Elektrik talebi süratle artıyor. Hindistan, dünyanın en büyük üçüncü güç tüketicisidir. Hindistan’ın elektrik sistemi, ülkenin artan elektrik talebini ve değişken arzını karşılamak için daha esnek bir şebekeye muhtaçlık duyacaktır. Hindistan hükümeti şu anda ülkedeki güç depolama pazarının gelişimi için bir ekosistem oluşturulmasına öncelik veriyor.
GÜÇ SAVAŞI EPEY PİYASALAR DURULMAZ
Ne var ki, epey değişimin ortasında gündemi en çok yoran ve dünya iktisadının kararlı ve dengeli bir halde büyümesine sekte vuran Amerika – Çin güç savaşıdır. Amerika, Çin’in yükselişini denetimli bir hale getirene ve birbirleriyle savaşmak yerine dünyaya katkı sağlayacak formda iki güç haline gelene kadar piyasalar durulmayacaktir!
patronlardunyasi.com
