Gözün ön yüzeyinde bulunan kornea katmanındaki hücrelerin kimyasal yanıklarla yahut travmayla azaldığı durumlarda kök hücre naklinin yapılabildiğini belirten Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Anıl Kubaloğlu, “Hastanın sağlıklı gözünden, akrabasından ya da kadavradan temin ettiğimiz dokuyu hastalıklı göze naklettiğimizde göz ön yüzeyini yine oluşturup hastanın tekrar görmesini sağlayabiliyoruz. Tıpkı vakitte kültür ortamlarıyla bir arada hücreleri çoğaltmak mümkün olduğu için gelecekte bir donörden alınan hücrelerle tahminen yüzlerce hastayı tedavi etmek mümkün olabilecek” dedi.
UZUN YILLARDIR YAPILIYOR
Gözde kök hücre naklinin yıllardan beri yapılan bir uygulama olduğunu söz eden Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Anıl Kubaloğlu, “Öncelikle gözümüzün ön yüzeyindeki kornea tabakamız var, bu kornea katmanında kimyasal yanık yahut gözün hücrelerinin ameliyatlarla ya da travmayla azaldığı durumlarda hastanın sağlıklı gözünden, akrabasından ya da bunlar yoksa kadavradan temin ettiğimiz dokudur. Bu dokuyu hastalıklı göze naklettiğimizde göz ön yüzeyini tekrar oluşturup hastanın tekrar görmesini sağlayabiliyoruz. Başka bir uygulama da bu cins gözleri nakil ameliyata hazır hale getirmek için kullanıyoruz. Yani öncelikle korneanın ön yüzeyinde kullandığımız yıllardan beri muvaffakiyetle yaptığımız bir hücre naklimiz var. Son periyotta ikinci bir nakil halimiz var; kornea dokumuzun (gözün önündeki şeffaf doku) bu dokunun şeffaflığını kaybettiği durumlarda gözün endotel hücreleri dediğimiz hücreleri azalıyor ve hastalar göremiyor. İleri yaşlarda ortaya çıkan bir hastalık olan bu Fuchs endotel distrofi hastalığında da hücre nakli kelam hususudur. Son 10-15 yıldan beri yapılıyor ve hastaların klasik nakil olmadan da tekrar görme talihi olabiliyor” açıklamasında bulundu.
KORNEADAKİ DOKU KÜLTÜR ORTAMINDA ÇOĞALTILIP TEKRAR NAKİL YAPILABİLİYOR
Son yıllarda korneanın ön ve art yüzeyindeki nakillerde birçok ilerleme kaydedildiğini belirten Prof. Dr. Kubaloğlu, “Bunlardan en değerlisi korneadan daha az bir dokuyu alıp kültür ortamında çoğaltıp tekrar nakil yapma imkanıdır. Bilhassa iki taraflı göz hastalıklarında değerlidir ve böylelikle çok daha az bir dokuyla daha fazla hücre nakli yapmak mümkündür. Öteki bir konuda, şimdi pratik hayatta çok yaygın olmasa bile endotel hücrelerinin de çoğaltılması bir formda mümkün olmuş ve bu sayede de yakın gelecekte tahminen de hücre nakliyle, kornea nakil ameliyatı yapmadan hücre nakilleri ile tekrar hastaların görmesi mümkün olabilecektir. Yeniden son yıllarda bir diğer hücre naklini de gözün retina katmanının sarı nokta hastalığı ya da gece körlüğü hastalıklarında da muvaffakiyetle yapılmaktadır. Bu da başka bir kullanım alanıdır” diye konuştu.
“BU HASTALIKLARIN BAŞINDA KİMYASAL YARALANMALAR GELİYOR”
Hücre naklinin gerekli olduğu durumları anlatan Prof. Dr. Kubaloğlu şunları ekledi:
“Kornea hastalıklarının en kıymetli nedeni yani hücre naklinin gerekli olduğu hastalıkların başında kimyasal yaralanmalar geliyor. Bunlar konutta paklık için kullandığımız kezzap, çamaşır suyu üzere eserler ya da endüstride kaza sonrası asit yahut alkali yanıklar sonucu gözün ön yüzeyindeki hücrelerin ölmesidir. Bu durumlarda gözün kendisini yenileme yani yarasının tekrar düzgünleşme özelliği kayboluyor ve gözün ön yüzeyi beyaz bir dokuyla kaplanıyor. Bu cins durumlarda hastanın tekrar görebilmesi için kök hücre nakline gereksinim vardır. Bu kök hücre gözün kendisindeki beyazla şeffafın birleştiği yerdedir. Bu birleşme yerinde yeteri kadar hücre yoksa hastanın kendi yarası iyileşmeyecektir ve hasta tekrar bir görmeye ve ışığa kavuşamayacaktır. Bu durumlarda hasta, ya hasta kök hücre naklinden yarar alıp artık görebiliyor ya da yeteri kadar görme sağlanmadığı vakit hasta klasik kornea nakli ameliyatı olabiliyor.”
“GÜNÜMÜZDE 40’LI YAŞLARDA DA BİRÇOK HASTALIK NAKİLE GEREKSİNİM DUYABİLİYOR”
Korneanın şeffaflığını sağlayan endotel hücrelerinin yetmezliğinde ise farklı bir halde kornea nakli yapıldığını belirten Prof. Dr. Kubaloğlu, “Hücreleri olağan donör korneadan hastanın gözüne naklediyoruz. Buradaki temel hastalıkta hücreler bilmediğimiz nedenle ölüyor ve yerine yenisi gelmiyor. Dünyada her yıl 70 bine yakın insan bu nedenle kornea nakli ameliyatı oluyor. Evvelce yaptığımız ameliyatlarda korneayı değiştirirken artık yalnızca hücreleri içeren tabakayı değiştirip hastaları tekrar görmeye kavuşturabilmek mümkün oluyor. Bu hastalık kornea ödemiyle sonuçlanan Fuchs endotelyal distrofidir. Kalıtsal bir hastalıktır. Ekseriyetle kimi ailelerde ziyadesiyle görünür. Hastalık her ne kadar 70’li yaşlarda klinik olarak sonuç doğursa da günümüzde 40’lı yaşlarda da birçok hastalık nakile muhtaçlık duyabilmektedir” tabirlerini kullandı.
“YENİ KÖK HÜCRE NAKİL UYGULAMALARIYLA KİMİ RETİNA HASTALARIN GÖREBİLME BAHTI OLUYOR”
Retina hastalıklarının en çok yaşlılıkta ortaya çıkan sarı nokta hastalığı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kubaloğlu, “Bu sarı nokta hastalığının tedavisinde rastgele gerçek bir tedavi yoktur. Bunlar ekseriyetle vitamin dayanağı alabilmekte. Son periyottaki yeni kök hücre nakil uygulamalarıyla birtakım retina hastalıklarında da hastaların görebilme talihi olabiliyor. Öbür kıymetli bir kümede gece körlüğü dediğimiz halk ortasında tavuk karası olarak bilinen hastalığın tedavisinde yapılan uygulamalardır” dedi.
“KÖK HÜCRE AMELİYATINDAN SONRA DÜZGÜNLEŞME SÜRECİ 6 AY İLA 1 YIL SÜREBİLİR”
Özellikle gözün ön yüzeyini tutan yaralanmalarda tedavinin uzun vadeli olduğunu tabir eden Prof. Dr. Kubaloğlu, “Hastanın kök hücre nakline hazır hale getirilmesi, kök hücre ameliyatının yapılması, ameliyattan sonra düzgünleşme süreci 6 ay ile 1 yıl sürebilen bir uygulamadır. İleride birkaç cerrahi teşebbüs daha gerekebiliyor. Zira hastaların gözünün ön yüzeyi büsbütün bozulduğunda bunların tekrar onarımı uzun vakit alabiliyor. Öbür bir uygulama olan kornea ödemlerinde yaptığımız hücre nakillerinde ise ameliyattan 1 hafta sonra hasta olağan yaşantısına dönebiliyor. Görmesi ise 1 ila 3 ay içerisinde olağan görüşe kavuşabiliyor. Retina uygulamalarındaki hücre nakillerinde ise bu süreç biraz daha farklı işliyor. Zira kök hücrelerinin orada yine yapılanması ve hastanın aşikâr bir görüş kazanması yeniden ayları alabilmektedir” diye konuştu.
“DOKULAR KÜLTÜR ORTAMINDA ÇOĞALTILDIĞINDA TEDAVİ İÇİN BİR DEVA OLACAKTIR”
Kültür ortamlarıyla bir arada hücreleri çoğaltmanın mümkün olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kubaloğlu kelamlarını şu biçimde sonlandırdı:
“Günümüzdeki bir ekip yeni teknolojik gelişmeler ve bilimdeki gelişmelerle bir arada bu kök hücre nakillerindeki en değerli kaynak bir öbür hastanın sağlam gözünden ya da bir yakın akrabasından elde edilen dokulardır. Lakin günümüzdeki bu kültür ortamlarıyla bir arada hücreleri çoğaltmak mümkün olduğu için gelecekte çok küçük dokularla birçok beşere, mesela bir endotel hücre naklinde bir donörden alınan hücrelerle tahminen yüzlerce hastayı tedavi etmek mümkün olabilecektir. Ya da iki gözü yaralanmış insanlarda çok küçük bir doku kaynağını aldığınız vakit tekrar bu dokuları kültür ortamında çoğalttığınızda bu tedavi için bir deva olacaktır. Tekrar doku kaynağı olmayan gözlerde de bir kadro yeni dokular araştırılıyor. İnsanın deri dokusu, dudağındaki mukoza dokusu ya da bizim kanımızdaki multipotansiyel hücrelerimiz var. O hücrelerden de yeni hücreler üretme teknikleri araştırılıyor tahminen de yakında bu çeşit uygulamalar kullanım alanına girecektir.”
